132

Bunları İbrâhîm, oğullarına tavsiye etti. Ya'kûb da. Ey ğullarım, şüphesiz Allah bu dini sizin için seçti. Öyleyse ancak Müslümanlar olarak ölün, dedi.

"Bunları İbrâhîm oğullarına tavsiye etti". Tavsiye bir kimseyi içinde iyilik ve Allah’a yakınlık olan bir işe teşvik etmektir. Aslı ulaştırmaktır, vassahu ulaştırdı, fassahu da ayırdı, demektir. Sanki vasiyet eden kendi işini vasiyet ettiği kimseye ulaştırmıştır.

"Biha"daki zamir millete (dine) râcidir, ya da kelime ve cümle te'vilinde olmakla eslemtü'ye râcidir. Nâfi' ile İbn Âmir veevsa okumuşlardır, birincisi daha beliğdir.

"Ve yakubu” bu da İbrâhîm'e ma’tûftur, bunu Ya'kûb da oğullarına vasiyet etti, demektir. Nasb ile yakube de okunmuştur ki, İbrâhîm'in vasiyet ettiklerine dahil olur.

"Ya beniyye” Basra ekolüne göre burada da kavl maddesi gizlidir (Ey ğullarım, dedi olur), Basra ekolüne göre de vassa'ya mütaallıktır, çünkü bu da ondan bir türdür. Bunun (kavl maddesinin izmarmın) bir örneği de şudur:

Bize Dabbe kabilesinden iki adam haber verdi:

Biz çıplak bir adam gördük (dediler).

Burada kesre ile inne okunmuştur. İbrâhîm'in dört oğlu vardı: İsmâîl, İshak, Medyen ve Medan. Sekiz de denilmiştir. On dört de denilmiştir Ya'kûb’unda on iki oğlu vardı: Rubin, Şem'un, Lavi, Yehuda, Beşsuhuor, Zebulun, Zevani, Teftuni, Küda, Luşir, Bünyamin ve Yûsuf.

"Şüphesiz Allah, bu dini sizin için seçti". Bütün dinlerin özü olan İslâm dinini, çünkü "ancak Müslümanlar olarak ölün” buyurmuştur. Bunun dış manası İslâm'a ters bir hâl üzere ölmekten men etmektir. Maksat ise öldükleri zaman o hâle ters olmalarından men etmek ve İslâm üzerinde sebatı emretmektir. Meselâ: Ancak huşuyla namaz kıl, sözün gibi. İbarenin üslubunu değiştirmesi de İslâm dışında ölümlerinin hayırsız bir ölüm olduğunu ve öyle bir şeyin başlarına gelmemesini bildirmek içindir. Bunun bir benzeri de: Şehitken öl, emridir.

Rivâyete göre Yahûdîler, Resûlüllah sallallahü aleyhi ve sellem'e "sen Yakubun öldüğü gün oğullarına ne vasiyet ettiğini bilmiyor musun?” demeleri üzerine inmiştir.