83

Allah'ın dîninden başkasmı mı arıyorlar? Hâlbuki göklerde ve yerde kim varsa, ister istemez ona teslim olmuştur. Yalnız ona döndürülecekler.

"Efe gayra dinillahi yebğun” geçen cümleye ma’tûftur, araya giren hemze İnkâriyedir ya da mahzûfa ma’tûftur, takdiri eyetevellevne feğayra dinillahi yebğun demektir. Mef'ulün başa alınması reddedilmesi gereken şey lmasındandır. Fiil de Ebû Amr, Hafs rivâyetinde Âsım ve Ya'kûb gâip siygasıyla okumuşlardır. Diğerleri ise: Ve kul lehüm takdirinde te ile (tebğune) okumuşlardır.

"Hâlbuki göklerde ve yerde kim varsa, ister istemez ona teslim olmuştur” düşünerek ve delile tâbi olarak gönüllü, kılıç ve İslâm'a zorlama ile zoraki demektir, Meselâ dağın tepelerine kaldırılması, suda boğulma, ölüme yaklaşma gibi.

Ya da meleklerde ve mü'minlerde olduğu gibi isteyerek ve kâfirlerde olduğu gibi zorla. Çünkü onlar yazgılarından dolayı bunun dışına çıkamazlar.

"Ve ileyhi yurceun” cemi zamiri "men"e râci olmak üzere ye ile okunmuştur.