6

 Kendilerinden önce nice nesiller helâk ettiğimizi görmediler mi? Onlara, size vermediğimiz imkânlar verdik. Gökten üzerlerine bol bol yağmur indirdik ve altlarından ırmaklar akıttık. Onları günahları ile helâk ettik ve arkalarından başka nesiller meydana getirdik.

 (Kendilerinden önce nice nesilleri helâk ettiğimizi görmediler mi?) min karnin, min ehli zemanin demektir. Kam (karın) insan ömürlerinin en uzunudur, o da yetmiş yıldır. Seksen de denilmiştir.

Şöyle de denilmiştir: Karın peygamberi yahut ilimde büyüğü olan asır halkıdır, süre ister uzun olsun isterse kısa olsun. Karentü'den (deveyi deveye yaklaştırarak bağlamaktan) türetilmiştir.

"Onlara yeryüzünde imkânlar verdik” onlara mekanlar verdik, orada yerleştirdik yahut onlara o kadar kuvvetler ve aletler verdik ki, o sayede çeşitli tasarruflarda bulundular.

"Size vermediğimiz” ey Mekke halkı, size vermediğimiz bolluk ve uzun süre demektir ya da size vermediğimiz kuvvet, çok mal, sayı ve sebeplerden yararlanma gibi.

"Üzerlerine gökten gönderdik” burada geçen sema yağmur yahut bulut yahut çark demektir, çünkü yağmur ondan başlar.

"Midraren” bol demektir.

"Altlarından ırmaklar akıttık” nehirler ve meyveler arasında bollukta ve verimli topraklar arasında yaşadılar.

"Onları günahları ile helâk ettik” bunun da onlara hiçbir faydası olmadı.

(Arkalarından başka nesiller meydana getirdik) onlara bedel olarak.

Mana da şöyledir: Allahü teâlâ onlardan önce Âd ve Semûd gibi kavimleri helâk edip de yerlerine yurdunu imar edecek başkalarını getirmeye gücü yettiği gibi bunu size yapmaya da gücü yeter.