101

Göklerin ve yerin eşsiz yaratanıdır. Onun çocuğu nasıl olur ki, onun eşi (zevcesi) yoktur. Her şeyi o yarattı. O her şeyi hakkıyla bilendir.

 (Göklerinin ve yerinin eşi yoktur) sıfat-ı müşebbehe fâ'iline yahut zarfa muzâftır, Meselâ sebtül ğaderi (tehlikede sâbit duran) sözü gibi ki, bu ikisinde benzeri yoktur, demektir. Manası: Yaratıcıdır da denilmiştir. Yukarıda bu hususta söz geçmişti. Haber olarak merfû’dur, mübteda da mahzûftur yahut mübteda’dır, haberi de "enna yekunu lehu veledün"dür. Yani nereden yahut nasıl çocuğu olur?

"Onun eşi yoktur” ondan çocuğu olacak eşi (karısı) yoktur demektir. Araya fasıla girdiği için ye ile "velem yekûn” de okunmuştur, kâne'nin ismi Allah'a giden zamirdir yahut zamir-i şe'n'dir.

"Her şeyi o yarattı. O her şeyi hakkıyla bilendir” hiçbir şey na gizli kalmaz. Bikülli şey'in deyip de (zamirle) bihi dememesi birinci şeyin (imkânla) tahsis edilmesindendir (mümkün ve mümteni olanı bildiği için şey lâfzı yeniden zikredilmiştir). Âyette Allah'ın çocuğu olmayacağına birçok yönden delil vardır:

Birincisi onun eşsiz yarattıklarından biri de göklerle yerdir, onlar ise doğacak cinsten olmakla beraber sürekli olduklarından ve müddetleri uzun olduğundan çocukları olmamıştır, öyle ise Allahü teâlâ'nın hiç olmaz.

İkincisi makul olan çocuğun erkek ve dişi benzer iki cinsten doğmasıdır, Allahü teâlâ'nın ise cinsi yoktur.

Üçüncüsü çocuk babanın benzeridir, Allah'ın ise iki cihetten benzeri yoktur:

Birincisi ondan başka her şey mahlûk olduğu için ona benzemez.

İkincisi o, bizatihi her bilineni bilir, ondan başkası ise ittifakla öyle değildir.