4

 Dönüşünüz yalnız onadır. Bu, Allah'ın gerçek bir va'di olarak. Şüphesiz o, yaratmaya başlar, sonra da onu tekrar eder ki, îman edip iyi ameller işleyenleri adaletle mükâfatlandırsın. Kâfirler için ise kaynar sudan bir içecek ve İnkârlarına karşılık da acıklı bir azâp vardır.

"Dönüşünüz yalnız onadır” ölmekle veyahut yeniden dirilmekle, başkasına değildir. Öyleyse karşısına çıkmaya hazırlanın. (Allah'ın vaadi olarak) bu da kendini te'kit eden mastardır, çünkü "dönüşünüz yalnız onadır” kavli ondan vaattir "hakkan” bu da başkasını te'kit eden başka bir mastardır, o başkası davadallahi'nin gösterdiği şeydir.

"Şüphesiz o yaratmaya başlar, sonra da onu tekrar eder” başladıktan ve helâk ettikten sonra.

"Ki, îman edip iyi ameller işleyenleri adaletle mükâfatlandırsın” adaletiyle yahut onların bütün işlerinde adaleti ve adalet üzerinde durmalarıyla ya da îmanlarıyla mükâfatlandırsın, çünkü o dosdoğru adalettir, nitekim şirk de büyük zulümdür. Bu da şu âyete karşılık olmak için gayet münasiptir:

"Kâfirler için ise kaynar sudan bir içecek ve İnkârlarına karşılık da acıklı bir azâp vardır". Çünkü bunun manası:

Kâfirleri kaynar sudan bir içecekle ve inkârları sebebiyle acıklı bir azapla cezalandırması için demektir. Ancak nazmı bozması azâbı hak ettikleri ve şuna dikkat çekmek içindir ki, başlatmaktan ve tekrar etmekten maksat, sevap vermektir, ceza ise bunun dolaylı sonucudur. Ve Allah,ü teâlâ lütuf ve keremine yaraşır şekilde mü'minlerin işlerini üstlenir. Kâfirlerin cezası ise sanki kötü itikatlarından ve uğursuz fiillerinden dolayı onlara verdiği bir hastalık gibidir. Âyet de "hepinizin dönüşü yalnız onadır” kavlinin gerekçesi gibidir. Çünkü hayatı başlatmak ve tekrar etmekten maksat Allah'ın mükellefleri amellerine göre cezalandırmak olunca, şüphesiz hepsinin dönüşü ona oldu. Hemzenin fethi ile "ennehu yebdeü” okuyanın okuyuşu da bunu teyit eder. Yani liennehu yebdeü demektir. Va'dallah'ı veya hakkan'ı nasb eden şeyle mensûb olması da câizdir.