23

Onların yaptıkları amele vardık, onu dağılmış toz yaptık.

"Onların yaptıkları amele vardık, onu saçılmış / dağılmış toz yaptık". Küfürlerinde yaptıkları misafir ağırlama, sıla-ı rahim ve darda kalana yardım gibi yaptıkları iyi amele geldik, onu boşa çıkardık, çünkü muteber kılacak şarttan yoksun idi. Bu, hâllerini ve amellerini bir toplumun hâline benzetmedir ki, bunlar hükümdarlarına isyan ettiler, o da geldi eşyalarını darmadağın etti. Her şeylerini yok etti, geriye bir şey bırakmadı. Heba delikten giren güneş ışığında görünen tozdur, hebve'den gelir ki, o da toz demektir. Mensuren de onun sıfatıdır, yok sayılan amelleri değersizlik ve işe yaramazlık bakımından toza, sonra da dağılmış toza benzetilmiştir ki, bir daha toplanması mümkün değildir.

Ya da maksat ve niyetleri dağınık toza benzetilmiştir.

Yahut hebaen üçüncü mef'ûldur, çünkü o arkadan gelen haber gibidir, Meselâ "kunu kıredeten hasiin” (Bakara: 65) âyetinde olduğu gibi.