20

Yemin olsun, gerçekten İblis onlara zannını doğruladı da mü'minlerden bir grup hariç, ona tâbi oldular.

"Yemin olsun gerçekten İblis onlara zannını doğruladı” yani sadaka fî zannihi yahut sadaka yezunnu zannehu demektir ki, faaltehu cuhdeke (techedü cuhdeke / onu çabalayarak yaptın) kavli gibidir. Fiilin zanna doğrudan geçişli olması câizdir, Meselâ "sadaka va'dehu” hadisi gibi. Çünkü sıdk (doğruluk da) da söz cinsindendir. Kûfeliler şedde ile saddaka okumuşlardır ki, zannını gerçekleştirdi yahut onu doğru buldu demek olur. Saddaka şeklinde şedde ile İblise şeklinde nasb ile zannu şeklinde de ref ile okunmuştur ki, zannını doğru buldu demektir, şeddesiz sadaka da okunmuştur böyle okunmuştur ki, zan ona azdırmayı hayal ettirince doğruyu söyledi demektir. Şeddesiz olarak sadaka ve ikisinin de ref’i ile (iblisü zannu) da okunmuştur ki, bedel olur. Bu da ya şehvetiere daldıklarını görünce Sabahlar hakkındaki zaıımdır ya da âdemoğulları hakkındaki zannıdır; çünkü atalarının zayıf olduğunu görmüştü ya da onlara şehvet ve gazap verildiğini görmüştü.

Ya da meleklerin:

"Orada bozgunculuk yapacak birini mi yaratacaksın?” (Bakara: 30) dediklerini duyunca aklından geçen zannıdır. Kendisi de.

"Yemin olsun ki, onları azdıracağım” (Nisa: 119) ve "onları yoldan çıkaracağım” (Hicr: 39) demişti.

"Mü'minlerden bir grup hariç, ona tâbi oldular” ancak onlardan bir bölük ona tâbi olmadı. Bunların azlığı da kâfirlere oranladır ya da mü'minlerden bir fırka isyanda ona tâbi olmadı ki, onlar da ihlâslı olanlardır.