6

 Sizi tek bir nefisten yarattı. Sonra da ondan eşini kıldı. Sizin için hayvanlardan sekiz çift indirdi. Sizi analarınızın karınlarında üç karanlık içinde bir yaratmanın ardından bir yaratma ile yaratıyor. İşte Rabbiniz Allah budur. Mülk onundur. Ondan başka ilâh yoktur. Nasıl da çevriliyorsunuz!

"Sizi tek bir nefisten yarattı. Sonra ondan eşini kıldı” bu da aşağı alemdekileri varlığına delil getirmedir; buna da insanın yaratılması ile başlanmıştır; çünkü ona en yakın, en çok delâlet eden ve en acayip olan odur. Bunda da zikrettiği şeye üç delâlet vardır: Önce Âdem'i topraktan babasız ve anasız yaratması, sonra Havva'yı onun iki kısa eğesinden yaratması, sonra da o ikisinden sayısız insan yaratması. Sümme mahzûfa atıf içindir, o da nefsin sıfatıdır, Meselâ halekaha gibi ya da vahidetin'in manasına atıf içindir yani min nefsin vahidet gibi, sonra da ondan eşini yarattı, onu çift hâle getirdi.

Ya da halekaküm'ün üzerine atıf içindir, çünkü iki âyet arasında fark vardır; zira birincisi sürekli bir âdettir, ikincisi ise öyle değildir.

Şöyle de denilmiştir: Zürriyetini karınca gibi onun belinden çıkardı, sonra da Havva'yı ondan yarattı.

"Sizin için indirdi” hükmetti yahut size taksim etti demektir, çünkü onun hüküm ve taksimi gökten indirilmekle nitelenir; çünkü Levh-i Mahfûz'da yazılıdır ya da inen sebeplerle sizin için meydana getirdi demektir; Meselâ yıldızların ışıkları ve yağmurlar gibi "hayvanlardan sekiz çift” dişi ve erkek olmak üzere develerden, sığırlardan, koyundan ve keçiden.

"Sizi analarınızın karınlarında yaratıyor” bu da zikri geçen insan ve davarların nasıl yaratıldığını anlatmadır, maksat da onlardaki acayip kudreti göstermektir. Ancak şu var ki, akıllıları baskın kabul etmiştir ya da özellikle onlara hitap etmiştir, çünkü maksat onlardır.

"Bir yaratmanın ardından bir yaratma ile” düzgün bir insan olarak, et giydirilmiş kemiklerden sonra, bir çiğnem etten sonra, kan pıhtısından sonra, meniden sonra.

"Üç karanlık içinde” karnın, rahmin ve eşin karanlığı (plasenta) ya da belin, rahmin ve karnın karanlığı.

"İşte budur” bunları yapan "Rabbiniz Allah budur” ibâdetinizi ve sahip olmayı hak eden.

"Mülk onundur. Ondan başka ilâh yoktur” çünkü halkından hiçbiri ona ortak değildir.

"Nasıl da çevriliyorsunuz” ona ibâdetten şirke döndürülüyorsunuz?