10

Gözetle, o günü ki, gök apaçık bir dumanla gelir.

"Gözetle” onlar için bekle "o günü ki, gök apaçık bir dumanla gelir” şiddet ve açlık gününü demektir; çünkü aç kimse gözü zayıf olduğu için göğü dumanlı görür ya da hava kıtlık yılında kararır; çünkü yağmurlar az ve duman çok olur.

Ya da Araplar yaygın şerre duman derler. Onlar ise kıtlığa yakalandılar; öyle ki, köpek leşlerini ve kemiklerini yediler. Gelmenin göğe isnat edilmesi dumanın yağmurları engellemesindendir ya da kıyâmet alâmetlerinden sayılan dumanın görünmesidir. Çünkü aleyhis-salâtü ves-selâm Efendimiz şöyle buyurmuştur: Kıyamet alâmetlerinin ilki duman, Îsa aleyhisselâm'ın inmesi ve Adenebyen'den çıkıp insanları mahşere süren ateştir. Duman nedir, dediler; Resûlüllah sallallahü aleyhi ve sellem bu âyeti okudu ve: Doğu ile batı arasını doldurur; yerde kırk gün kalır. Mü'min nezleye yakalanmış gibi olur, kâfir ise sarhoş gibi olur. Burun ve kulak deliklerinden girer, arkasından çıkar, dedi.

Ya da kıyâmet günüdür, dumanın da iki manaya (hakikat ve mecaz) ihtimali vardır.