15

 Müttekılere vaat olunan cennetin misali (şöyledir): Onda bozulmamış sudan ırmaklar, tadı değişmemiş sütten ırmaklar, içenler için lezzetli şaraptan ırmaklar ve süzme baldan ırmaklar vardır. Onlar için orada ber türlü meyvelerden ve Rablerinden bir bağış vardır. (Bu), ateşte ebedî kalıp da kaynar su içirilen; dolayısıyla bağırsaklarını doğradığı kimse gibi midir?

 (Müttekılere vaat olunan cennetin misali) yani sana anlattığımız şeylerde onun acayip sıfatı şöyledir.

Şöyle de denilmiştir: Meselü mübteda’dır, kemen hüve hâlidün de haberidir. Kelâmın takdiri de: Emeselü ehlü cenneti kemeseli men hüve hâlidün ya da: Emeselül cenneti kemeseli cezai men hüve hâlidün şeklindedir. İnkâr hemzesini soyup atmış, hazf ettiğini de yerini tutan şey lduğu için (efemen kâne alâ beyyinetin) hazf etmiştir. Bunu da delile sarılanla keyfine tâbi olanın inadını cennetle cehennemi bir tutanın inadına benzetmek için tasvir etmiştir. Haber olan kemen hüve hâlidün kavli

birinciye göre mahzûfun haberidir, takdiri de: Efemen hüve hâlidün fî hazihil cenneti kemen hüve hâlidün finnari şeklindedir ya da o,

"kemen züyyine” kavlinden bedeldir, aralarındaki de itiraz cümlesidir, âhirette delil üzerinde olanın ayrıcalığını gözler önüne sermek içindir. Bu da eşitliği ortadan kaldırmak maksismiyledir. (Onda bozulmamış sudan ırmaklar vardır) bu da misali şerh etmek için yeni söz başıdır ya da mahzûf aitten hâl’dir.

Yahut mesel'in haberidir. Âsin de feth ile esenel mau deyiminden gelir ki, suyun tadı ve kokusu bozulmaktır ya da kesr ile esine'den gelir ki, meydana gelmek manasınadır. İbn Kesîr esin şeklinde okumuştur.

"Tadı değişmemiş sütten ırmaklar” ekşimemiş, dili burmaz.

"İçenler için lezzetli şaraplardan ırmaklar” lezzetin demektir ki, tadı ve kokusu bozulmamış, sarhoş ve mahmur etme korkusu da yoktur. Lezzetin, lezz'in müennes şeklidir yahut muzâf (zât) ızmar edilerek ya da mecazen sıfat kılınmıştır. Ref ile (lezzettin) de okunmuştur ki, enHârûn'un sıfatı olur, mef’ûlün leh olarak da lezzeten de okunmuştur.

"Süzme baldan ırmaklar” mum karışmamış, arının atıkları vb. şeyler yoktur. Bunda cennetteki içecekler dünyada lezzet veren şeylerle temsil edilmiş; kalitesini düşürecek, içimini zorlaştıracak şeylerden arındırılmış, bolluk ve devamlılığını gösteren nitelikler belirtilmiştir.

"Onlar için orada her türlü meyvelerden vardır” bu kıyas sınıflar vardır (ve Rablerinden bir bağış vardır) bu da mahzûf smıfa atıftır ya da mübteda’dır, haberi mahzûftur yani lehüm mağfirettin demektir.

"Bu, ateşte ebedî kalıp da kaynar su içirilen gibi midir?” o içecekler yerine kaynar su içirilen "bağırsaklarını doğradığı kimse gibi midir?"