23

Göğün ve yerin Rabbi hakkı için, şüphesiz o, konuştuğunuz şey elbette gerçektir.

"Gökte rızkınız vardır” rızkınızın sebepleri yahut takdiri vardır.

Şöyle de denilmiştir: Gökten murat edilen bulut, rızıktan murat edilen de yağmurdur. Çünkü o, gıdaların sebebidir.

"Ve size vaat olunan vardır” va'dolunan sevap, çünkü cennet yedinci katın üzerindedir ya da ameller ve sevapları gökte yazılmış ve takdir edilmiştir. Bunun yeni söz başı olduğu, haberinin de (göğün ve yerin Rabbi hakkı için, şüphesiz o, elbette gerçektir) kavli olduğu da söylenmiştir. Buna göre zamir mâ'ya râcidir, birinciye göre de ona ve zikredilen âyetlere, rızka ve va'de râci olması da ihtimal dahilindedir.

"O konuştuğunuz şey gibi” konuşmanız gibi; nasıl konuşmanızda şüphe yoksa onun gerçekleşeceğinde de şüphe etmemelisiniz. Misle hakkun'daki gizli zamirden hâl olarak mensûbtur ya da mahzûf mastarın sıfatıdır yani innehu lehakkun hakkan misle nutkıküm demektir.

Şöyle de denilmiştir: O (misle) feth üzere mebnidir, çünkü irap almayan bir şeye muzâftır, o da mâ'dır, eğer şey manasına (mevsûfe) ise ve inne ve mamulleridir, eğer mâ zâit kılınırsa. Mahalli de hakkun'un sıfatı olarak merfû’dur. Hamze, Kisâî ve Ebû Bekir'in ref' ile okumaları da bunu destekler.