6

 Sapsız bitkiler ve ağaçlar secde ederler.

"Necm” yerden çıkan ve gövdesi olmayan bitkiler "ve ağaçlar” gövdesi olanlar "secde ederler". Tıpkı mükellef insanların isteyerek secde ile itâat ettikleri gibi onlar da tabiatları (doğallıkları) ile itâat ederler. İki cümlenin nazmı şöyle olmalı idi: Allah güneşi ve ayı yüzdürdü, gövdesi olmayan ve olan bitkiye secde ettirdi.

Ya da şöyle olmalı idi: Güneş ile onun hesabı ile yüzerler. Gövdesi olmayan ve olan bitkiler ona secde ederler şeklinde idi, çünkü o zaman mâ-kabli ve maba'di itibarı ile Rahmân'a uygun olurdu. Ancak bu teması gösteren şeyden soyulmaları şunun içindir; bu temas o kadar açıktır izahtan varestedir, açıklamaya ihtiyacı yoktur. Aralarına atıf edatının getirilmesi de (vennecmü veşşecerü) ortak olarak şunu göstermek içindir ki, yukarı ve aşağı âlemlerde meydana gelen değişikler de onun takdiri ve idaresi iledir. İşte bunu vermek için atıf edâtı getirilmiştir.