7

 Görmedin mi, Allah göklerde ve yerde ne varsa, bilir. Üç kişinin fısıltısı olsa, mutlaka o, dördüncüleridir. Beş kişinin olsa, mutlaka o, altıncılarıdır. Bundan daha az ve daha çok da olsa, mutlaka o, nerede olsalar, onlarla beraberdir. Sonra da onlara yaptıklarını kıyâmet gününde haber verir. Şüphesiz Allah, her şeyi pekiyi bilendir.

"Görmedin mi, Allah göklerde ve yerde ne varsa, bilir” küllî veya cüz'î ne varsa.

"Üç kişinin fısıltısı olsa” yani üç kişinin fiskosu gerçekleşse, demektir, muzâf takdir edilmesi ya da necva'nın mütenacîne ile te'vil edilmesi ve selâsetin lâfzının ona sıfat kılınması da câizdir. Necva nevce'den türetilmiştir ki, yüksekçe yer demektir. Çünkü sır zihinlere kaldırılan bir şeydir, herkes ondan haberdar olamaz.

"Mutlaka o, dördüncüleridir” illâ ki, Allahü teâlâ onları dört kılar, çünkü ondan haberdar olmada onlara ortak olur. İstisna da en geniş hâllerden yapılmıştır (ne olursa olsun demektir). "Beş kişinin olsa” beş kişinin fısıldaşması olsa "mutlaka o, altıncılandır". özellikle bu iki sayının verilmesi ya özel bir olaydan dolayıdır, çünkü âyet münâfıkların fısıldaşmaları üzerine inmiştir ya da Allahü teâlâ tek olup teki sevdiği içindir. Üç rakamı da teklerin ilkidir ya da istişare etmek için mutlaka iki kişinin olmasındandır; iki kişi tartışır, üçüncüleri de araya girer. Hâl olarak nasb ile selaseten ve hamseten de okunmuştur ki, yetenacevne fiili gizlenmiş ya da necva mütenacîne manasına olur.

"Bundan daha az” bu zikredilenlerden daha az ki, o da bir ve ikidir "ve daha çok olsa” altı ve daha yukarısı gibi "mutlaka o, onlarla beraberdir” aralannda geçen şeyi bilir. Ya'kûb necva'nın mahalline ya da vela edna'mn mahalline atfen Merfû' okumuştur, o zaman lâ cinsi nefyeden olarak kabul edilmiştir.

"Nerede olsalar” çünkü onun ilmi mekân yakınlığı ile ilgili değildir ki, mekânların değişmesi ile değişsin.

"Sonra da onlara yaptıklarım kıyâmet gününde haber verir” onları rezü etmek ve hak ettikleri cezayı onaylatmak için.

"Şüphesiz Allah, her şeyi pekiyi bilendir” çünkü ilmi gerektiren zâtının her şeye nispeti eşittir.