3

 İnsanların ilâhına,

"İnsanların sâhibidir, İnsanların İlâhıdır” bu ikisi onun (rabb)in atıf beyanıdırlar; çünkü Rabb bazen melik (sahip) olur, melik de bazen ilâh olmaz. Bu nazımda marifetlere bakanın mertebeleri de bildirilmektedir. Çünkü o, önce üzerindeki açık ve gizli nimetlerle bir Rabb olduğunu bilir. Sonra nazarda dalar, öyle ki, onun hiç kimseye ihtiyacı olmadığını, her şeyin ona baş eğdiğini ve işlerinin idaresinin onda olduğunu bilir. O bu itibarla gerçek sahiptir. Sonra buradan onun ibâdete müstahak olduğuna, başkasının buna lâyık olmadığına varır ve normal sığınmada olduğu gibi sığınma merdivenlerinde derece derece İlerler. Bunu da sıfatların değişmesini zatların değişmesi yerine koyarak yapar. Bu da sığınılan afetin ne kadar büyük olduğunu fark ettirir.

En-nâs lâfzının tekrar edilmesi, açık söylenmede daha çok izah olmasındandır, bir de insanın şerefini bildirmek içindir.