169

"Allah yolunda katledilmiş olanları ölüler sanma. Hayır, o likidindirler ve Rabbları katında rızıklanırlar."

A- "Allah yolunda katledilmiş olanları ölüler sanma !"

Bundan önce, ölümden sakınmak maksadıyla savaştan kaçmanın hiçbir fayda sağlamayacağı beyân edilmişti. Şimdi bu istinafı cümlede, Allah yolunda ölmenin aslında sakınılacak bir şey olmadığı aksine insanların bu yolda yarışmaları gerektiği beyân, ediliyor.

Allah yolunda öldürülenlerden murad, Uhud şehitleridir ki, bunlar yetmiş kişi idi. Hatnza b. Abdülmuttalib, Mus'ab b, Umeyr, Osman b. Şıhab ve Abdullah b. Cahş olmak üzere dördü Muhacirlerden, diğerleri de Ensardan idi. Allah cümlesinden razı olsun!

Bu âyetteki hitab hem Resûlüllah için hem de hitaba ehil herkes içindir.

"Velâ tahsebenne / sanma" fiili bir kırâete göre hitab yerine gaaib kipi ile de okunmaktadır. Bu takdirde mânâ şöyle olur:

1- Peygamberimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) yahut diğer insanlar onları ölü sanmasın!

2- Öldürülenler, kendilerini ölü sanmasın!

Bundan maksad, dinleyicilerin dikkatini, şehidlik faziletine çekmektir. Şehidlik, yüksek bir şeref ve ebedî nimetleri olan ebedî bir hayâtın başlangıcıdır. Bunun içindir ki memnuniyetle karşılanmakdır.

B- "Hayır, onlar diridirler ve Rabbları katında rızıklandınlırlar."

Bilakis onları diriler olarak bil! Burada "I'nde rabbihim — Rableri katında" ifâdesinden, Rabb'a yakınlık kastedilmektedir. Terbiye ve kemâle erdirme anlamını ifâde eden Rabb unvanının onların zamirine izafe edilerek zikredilmesi, onlara ziyadesiyle bir ikramdır. Yani onlar diridirler; cennette nimetlerle rızıklamrlar. Bu da, onların diri olduklarını tekid ve hayâtlarının bi hakikat olduğunu tesbit etmetir.

İmam Vahıdî'ye göre şehidlerin hayâtı hakkında Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem) den nakledilen en sahih (esahh) rivâyet şöyledir:

"Şehidlerin ruhları yeşil kuşlar misâk suretler içindedir; onlar rızıklamrlar, yerler ve nimetlenkler."

Yine rivâyet edildiğine göre Peygamberimiz (sallallahü aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuştur:

"Sizin kardeşleriniz Uhud'da şehid olunca, Allahü teâlâ, onların ruhlarını yeşil kuşlar misak suretlerin içlerine koydu ; onlar cennet ırmaklarında dolaşırlar."

Başka bir rivâyete göre de, "Onlar cennet ırmaklarından su içerler; cennet meyvelerinden yerler; cennette istedikleri yere uçarlar ve Arş'ın gölgesinde asık bulunan altından kandillere inip orada barınırlar."