101

"Gökleri ve yeri yoktan yaratan (Bedi'), O'dur. O'nun nasıl çocuğu (veled) olabilir? O'nun hiçbir zaman bir eşi (sahibe)olmadı ki... Ve her şeyi O, yarattı. O, her şeyi hakkıyla bilen (A'lîm)dır.

A- "Gökleri ve yeri yoktan yaratan (Bedi'), O'dur."

Allahü teâlâ, uyalacak bir örnek, bir kural ve bir tarif olmadan göklerin ve yerin yoktan var edicisi, Mübdii'dır. Bedî' kelimesi, mübdi' (yoktan varedici) anlamında kullanıldığı gibi, mübde' (yoktan var edilen) anlamında da kullanılır. Lügatçiler bunu sarahatle belirtmişlerdir.

Diğer bir manaya göre Allahü teâlâ, gökleri ve yeri hârika bir mükemmeliyet ve güzellikte yaratan ya da göklerde ve yerde bulunan varlıkları tam bir mükemmellik ve güzellikte yoktan var edendir.

Ancak isabetli tefsir birincisidir.

Hulâsa,  Allahü teâlâ, kâinatın hem yükseklerdeki hem de aşağılardaki kısımlarını maddesiz, etkilenmeden münezzeh olarak, mutlak manada var edendir. Oysa baba, çocuğun unsurudur. Baba ile çocuk arasında etkileşim vardır.

B- "O'nun nasıl çocuğu olabilir? O'nun hiçbir zaman eşi olmadı ki..."

Bu müstakil cümle O'nun, kâfirlerin kendisine nisbet ettikleri şeylerden münezzeh olduğunu açıklamak suretiyle makabline bir izah mahiyetindedir.

"O'nun hiçbir zaman eşi olmadı ki..." ifâdesi mezkûr imkânsızlığı tekid içindir.

Allahü teâlâ'nın eşinin olmaması, O'nun çocuğunun olmamasını gerektirir. Çünkü baba olmadan çocuk olması, mümkün ise de, valide olmadan veledin meydana gelmesi zorunlu bir imkânsızlıktır.

Allahü teâlâ'nın eşinin olmadığı hususunda hiç kimsenin şüphesi yoktur. Bunun zorunlu sonucu olarak da, çocuğu yoktur.

C- "Ve her şeyi O, yarattı. O, her şeyi hakkıyla bilen (Alîm)dir."

Bu cümle de, zikredilen imkânsızlığı tesbit ve izah eder. Yaratma ve icad kapsamındaki bütün varlıkları ve ezcümle Allahü teâlâ'nın çocuğu olarak vasıflandırdıkları varlığı da O yaratmıştır. O halde mahlûk, nasıl Halik'ın çocuğu olabilir? Yaratılmış olsun veya olmasın, ezelden ebede, her şeyi hakkıyla bilen de O'dur. Binaenaleyh olmuş ve olacaklardan hiçbir zât, hiçbir sıfat ve hiçbir şey O'na gizli kalmaz.

Bu istinaf cümlesi, o kâfirlerin bir bilgiye dayanmadan söylemek cür'etini gösterdikleri o şeni sözlerinin bâtıl olduğunu kesinlikle ispat eden önceden belirtilen delillerin izahıdır.