21

"Her şeyin hazineleri yalnız Bizim yanımızdadır. Biz onu ancak belli bir ölçü ile tedricen indiririz."

A- " Her şeyin hazineleri yalnız Bizim yanımızdadır."

Zikredilen şeyler de öncelikle dahil olmak üzere, mümkün bütün eşyanın hazineleri yalnız Bizim yanımızdadır.

Hazine aslında, yalnız değerli malların muhafaza edildiği mekândır. Halkın örfünde ise en çok, hükümdarların ve sultanların insanların erzakını sakladıklan mekânlar için kullanılmaktadır.

Allah'ın (celle celâlühü) her şeyi ihata eden kudreti dahilinde bulunan sayısız eşya, bilgi, sahiplerine kapalı olması, onların son derece ihtiyaçlarına ve isteklerine rağmen ellerinin ulaşmaması, Allah'ın (celle celâlühü) iradesi, vücuduna taallûk eder etmez; gecikmeksizin meydana gelmesi, her an O'nun icadına ve yaratmasına hazır olması bakımından, sultanın hazinelerinde muhafaza edilen değerli mallara benzetilmiştir.

B- " Biz onu ancak belli bir ölçü ile tedricen indiririz."

Biz, eşyadan her hangi birini, ancak ilâhî hikmetin ve ona bağlı olan ilâhî iradenin, gerektirdiği muayyen bir miktar ile yaratıp vücuda getiririz. Yoksa ilâhî kudretin gerektirdiği miktarda onu yaratmayız; çünkü ilâhî kudret sonsuzdur.

Zira bütün sıfatlar, miktarlar ve vakitler imkân ve kudreti taallûk etme istihkakı bakımından eşit oldukları halde, bir şeye belli bir sıfatı, belli bir miktarı ve mahdut bir vakti tahsis edip diğerlerine etmemek, bunu gerektiren bir hikmet sonucu olmalıdır. İşte eşyayı, kudret hazinesinde bulunduğu çoklukta yaratmamanın sırrının izahı budur.

Eşyanın yaratılması, yüce âlemden aşağı âleme bir lûtfu kerem yoluyla olduğu ve tedricen yapıldığı için âyetin metninde indirmek fiili kullanılmıştır.

Nitekim "Sizin için hayvanlardan sekiz eş indirdi" (Zümer 39/6) mealindeki âyette de aynı sebepten dolayı indirme fiili geçmektedir.

Bir de bu, tedricî olarak meydana geldiği için burada tenzil (tedricen indirmek) fiili kullanılmıştır.