16

"Biz, göğü, yeri ve aralarındakileri oyuncular olarak yaratmadık."

Bu ilâhî kelâm, icmalî olarak işaret ediyor ki., kâinatın yaratılışı ve Âdem oğullarının yoktan var edilmesi, büyük sonuçlan meydana getiren yüksek hikmet kuralları üzerine kurulmuştur. Yine bu kelâm., şu hakikatlere de dikkat çekmektedir: Yukarıda hikâye edilen o memleketler halkına inen korkunç azap, o İlâhî hikmetin icabı ve amellerinin gereği olarak o hikmetlerin sonuçlarıdır ve onların izlerinden yürüyen muhatapların da, onların günahları gibi günahları vardır.

Yani Biz, göğü, yeri ve aralarında bulunan sayısız cinsleri, nevileri ve fertleri bu hârika nizam ve intizam içerisinde hikmetlerden ve maslahatlardan boş olarak yaratmadık. -Bunun oyun olarak ifade edilmesi, bunu, Allah'‘tan (celle celâlühü) sâdır olmasının imkânsız olduğunda hiç kimsenin şüphe etmediği bir şey ile tasvir etmek yoluyla, Allah'ın (celle celâlühü) hikmetsiz olarak yaratmaktan son derece münezzeh olduğunu beyan etmek içindir.- Fakat Biz, göğü, yeri ve aralarındakileri, insanın vücuda gelmesi için başlangıç olması, yaşamasına sebep olması ve Bize ıtâat ve ibâdet etmek vasıtasıyla, en son gaye olan marifetimizi tahsil için sürükleyici bir delil olmaları için yarattık. Nitekim "O, hanginizin amelinin daha güzel olacağı noktasında sızı denemek için, Arş'ı su üzerinde iken, gökleri ve yeri altı günde yaratandır. "Ben, cinleri ve insanları, ancak Bana ibâdet etsinler diye yarattım." âyetleri de bu hakikati anlatmaktadır.