9

"İnsanlardan kimi de vardır ki, hiçbir bilgiye, hiçbir rehbere ve aydınlatıcı Kitaba dayanmadan, sırf Allah yolundan saptırmak için sağına ve soluna gururla eğilerek Allah hakkında tartışmaya girer, durur. Dünyada onun için rezîl rüsvâ olmak vardır; kıyamet gününde ise ona yakıcı ateşin azabını tattıracağız."

A- "İnsanlardan kimi de vardır ki, hiçbir bilgiye, hiçbir rehbere ve aydınlatıcı Kitaba dayanmadan, sırt Allah yolundan saptırmak için sağına ve soluna gururla eğilerek Allah hakkında tartışmaya girer, durur."

İbn Abbâs'tan (radıyallahü anh) rivâyet olunduğuna göre, bu âyete konu olan şahıs, Ebû Cehil b. Hişâm'dır.

Diğer bir görüşe göre ise, âyetin konusu, kim olursa olsun, insanları saptırmaya ve azdırmaya çalışan herkestir. Nitekim birincisinde zikredilenden murat, onları taklit edendir. Buna göre orada geçen şeytan, mutlak olarak, saptıran, azdıran demektir.

Bu âyetteki bilgiden murat, zanırî bilgidir. Hidâyetten murat da, marifete ulaştıran istidlal ve sıhhatli tefekkürdür. Aydınlatıcı kitap da, hakkı açıklayan vahiydir. Yani kimi insanlar da, zarurî bir mukaddimeye, fikrî bir hüccete ve vahyi bir delile dayanmadan Allah'ın (celle celâlühü) şanı hakkında tartışır durur. Nitekim diğer bir âyette de şöyle denilmektedir: "Onlar, Allah'tan başka, Allah'ın, kendisi hakkında hiçbir delil indirmediği, kendilerinin de hakkında bilgi sahibi olmadıkları şeylere tapıyorlar."

Bir görüşe göre, bu âyette konu edilen kimseden murat, birinci tartışmacıdır ve buradaki tekrar, tekit ve devamı için, yani ne istidlalden, ne de vahiyden dayanağı olmadığını beyan için hazırlıktır. Ancak âyetin ifadesi, buna müsait değildir. Nasıl olabilir ki, bu kimsenin, azgın her Şeytana uymakla vasiflandırılması, aklî' ve nakli delili olmamakla vasıflandırılmasına gerek bırakmaz.

Burada, Allah (celle celâlühü) yolundan saptırmaktan murat, mü’minleri veya insanları hidâyetten dalâlete çıkarmaktır, yahut kafirleri dalâlette bırakmak veya dalâletlerini arttırmaktır.

B- "Dünyada onun için rezîl rüsvâ olmak vardır; kıyamet gününde ise ona yakıcı ateşin azabını tattıracağız."

Dünyadaki rezîl rüsvâ olmaları, Bedir savaşında öldürülmeleri ve esir alınmalarıdır.