40

"Yemin olsun ki, bu müşrikler, belâ yağmuru yağdırılmış olan memlekete uğramışlardır. Pekiyi, onu görmüyorlar mıydı? Hayır! Onlar dirileceklerini ummuyorlar."

A- "Yemin olsun ki, bu müşrikler, belâ yağmuru yağdırılmış olan memlekete uğramışlardır. Pekiyi, onu görmüyorlar mıydı?"

Bu kelâm-ı kerîm, onların, darmadağın edilmiş bazı ümmetlerin helâk kalıntılarını gördüklerini ve onlardan ibret almadıklarını beyan etmektedir.

Bu kelâmın başında yeminin zikredilmesi, içeriğini ziyadesiyle açıklamak içindir.

Yani Allah'a yemin olsun ki, Kureyş, Şam'a yaptıkları ticaret seferlerinde, taş yağdırılmış olan memlekete uğramışlardır. Burası, Lût kavminin kasabalarıdır. Bunlar beş kasaba idi.. O kasabalardan yalnız bir tanesi kurtuldu ki, onun sakinleri, o çirkin işi işlemiyorlardı. Diğerlerini ise, Allah, yağan taşlarla helâk buyurdu.

B- "Hayır! Onlar dirileceklerini ummuyorlar."

Bu kelâm, şu hakikati ifâde etmektedir: Kureyş kâfirlerinin, o kasabalar halkının uğradıkları azabın kalıntılarinı gerçek mânada görmemelerinin, ondan ibret almamalarının sebebi, o azabın kalıntılarını gözleriyle görmedikleri için değil, fakat bu az âbın, onların günâhlarının cezası olduğunu inkâr ettikleri içindir. Ancak bu inkârları, sarih olarak ifâde edilmeyip bunu gerektiren ve kâinatın yaratılışının asıl gayesi olan uhrevî ceza ve mükâfatını inkâr etmelerinin zikriyle iktifa edilmiştir. Bu da, kinaye yoluyla dirilmeyi ummamaları, yani onu beklememeleri ile ifâde edilmiştir. Sanki şöyle denilmiştir: Hayır! Onlar, anketteki ceza ile mükâfatı gerektiren tekrar dirilmeyi inkâr ediyorlardı ve hiçbir kimsenin dirileceğini asla kabul etmiyorlardı. Halbuki bu dirilmenin gerçekleşeceği kesindir ve istisnasız olarak bütün insanlar için vâki olacaktır. O halde onlar, nasıl belli bir taife hakkında dünyevî cezayı kabul edecekler! Kaldı ki, bu ceza, her zaman vâki olacak ve onunla günâhlar arasında ayrılmaz bir bağlılık var diye bir kural da yoktur ki, gördükleri helâk eserlerinden öğüt ve ibret alsınlar. Onlar bunu ancak bir rastlantıya hamlediyorlar.