64

"Onlar mı hayırlı, yoksa ilkin yaratan, yok ettikten sonra yaratmayı tekrar edecek olan ve gökten ve yerden size fizik veren mi hayırlıdır? Allah ile birlikte başka bir ilah mı var! De ki: Eğer doğru söylüyorsanız, kesin delillerinizi getirin!"

A- "Onlar mı hayırlı, yoksa ilkin yaratan, yok ettikten sonra yaratmayı tekrar edecek olan ve gökten ve yerden size rızık veren mi hayırlıdır?"

Yani ilk başta yaratan, ölümden sonra da tekrar diriltmekle yaratmayı tekrar eden ve kâinat nizamının, üzerine binâ edildiği hikmetin gerektirdiği hârika bir düzene bağlı olarak semavî (gökle alakalı) ve arzî (yerle ilgili) sebeplerle size rızık veren mi hayırlıdır, yoksa ibadette O'na ortak koştuğunuz o hiçbir şeye kudreti asla düşünülemeyen cansız nesneler mi hayırlıdır?

B- "Allah ile birlikte başka bir ilah mı var!"

Yani Allah'tan başka bir ilah mı var ki, ibadette ona ortak kilinsin!

C- "De ki: -Eğer doğru söylüyorsanız, kesin delillerinizi getirin!"

Önceki ayıplamadan sonra bu kelâm da, Peygamberimize, onları ayıplamasını emretmektedir. Yani siz eğer o davanızda doğru iseniz, Allah ile birlikte başka bir ilah olduğuna delâlet eden akdi veya nakli bir delil getirin! Yoksa bazılarının dediği gibi bu, Allah'tan başkasının, O'nun zikredilen fiillerinden birine muktedir olduğuna delâlet eden bir delil getirin! demek değildir. Zira onlar, bunu sarih, olarak iddia etmiyorlardı ve hakikatte öyle ise de, bunun ilahhğin zorunlu icaplarından olduğunu kabul etmiyorlardı. Bu itibarla onların sarih iddiası olmayan bir hususa delil getirmelerini talep etmenin bir izahı yoktur.