14

"Biz, şu insana, ana-babasma iyilik etmesini tavsiye ettik.

Çünkü hele anası sıkıntı üstüne sıkıntıya katlanarak onu taşımıştır. Sütten kesilmesi de iki yıldadır. Bunun için bana ve ana-babana şükret, diye tavsiyede bulunmuşuzdur. Son dönüş ancak banadır."

A- "Biz, şu insana, ana-babasma iyilik etmesini tavsiye, ettik. Çünkü hele anası sıkıntı üstüne sıkıntıya katlanarak onu taşımıştır. Sütten kesilmesi de iki yıldadır. Bunun için bana ve ana-babana şükret, diye tavsiyede bulunmuşuzdur."

Bu kelâm, Hazret-i Lokmanin tavsiyesi arasında bir ara cümlesi gibi olup tavsiyedeki şirk nehyini tekid etmektedir. (Nitekim bu kelâmın sonunda, bana ve ana-babana şükret, denilmektedir.)

Kelamın bir kısmı, özellikle ana hakkındaki vasiyeti tekid etmektedir.

Çocuğun sütten kesilmesi, üç sene bitimindedır. Şafiî'ye göre emzirme müddeti budur. Ebû Hanîfe'ye göre ise, bu sûre otuz aydır. Bunun izahı yerinde geçti.

Bu âyette olduğu gibi, ana hakkına öncelik verilmesinden dolayıdır la, Peygamberimiz, kendisine: "Kime itaat edeyim" diye soran şahsa: "Anana!... Sonra yine anana!.., sonra yine "Anana!.." demiş; ondan sonra da "Sonra babana!.." demiştir.24

B- "Son dönüş ancak banadır." (Ileyye'hmasîr)

Bu cümle, emre uymanın zorunlu olmasının illet ve sebebini beyan etmektedir. Yani son dönüş, başkasına değil, ancak banadır. O zaman senden sâdır olan şükrün veya küfrün karşılığım vereceğim.