8

"Acaba o adam, yalan yere Allah'a iftira mı etmiştir? Yoksa kendisinde bir delilik mi var?" Hayır! Âhirete inanmayanlar, azaptadırlar ve uzak bir sapıklık içindedirler.

A- "Acaba o adam, yalan yere Allah'a iftira mı etmiştir? Yoksa kendisinde bir delilik mi var?"

Yani Kureyş kâfirleri şunu da söylediler: "Bu adam (Peygamberimiz) bu söylediklerinde yalan yere Allah'a iftira mı etmiştir? Yoksa kendisinde bir delilik var da, bu delilik mi, bunları ona vehmettiriyor ve ona bunları söyletiyor?"

Bu Terdid'ten (iki şıklı ifâdeden) (yani iftira mı, yoksa delilik mi? ), doğru ile yalan arasında bir vasıta olduğuna ve bu da, bilinçsiz anlatım olduğuna delil çıkarmak, apaçık bir yanlıştır; çünkü iftiranın, yalandan daha özel olduğu gayet açıktır.

B- "Hayır! Ahirete inanmayanlar, azaptadırlar ve uzak bir sapıklık içindedirler."

Bu kelâm, onların istifham yoluyla vârid olan tereddütlerine yüce Allah tarafından cevap olup onların kelâmının her iki şıkkına da itibar etmeyip ikisini de iptal etmekte ve üçüncü bir kısım ispat etmektedir ki, bu kısım, gerçek durumu ortaya koymakta, onların kötü hallerini ve Peygamberimiz hakkında söyledikleriyle imtihan edildiklerini teşhir etmektedir. Yani gerçek durum, onların iddia ettikleri gibi değil, aksine onların aklı son derece karışıktır; anlayış ve idrâkleri gayet sapkındır ve gerçek delilik de budur. Ve onlar, bu hallerinin sebep olduğu azap içindedirler. İşte bundan dolayı bunları söylüyorlar.

Âyette önce azabın, sonra, azabı gerektiren sapıklığın zikredilmesi, onları üzecek ve bedenlerini sarsacak olan şeyi acele zikretmek ve bir de, azabın, onlara son derece süratle terettüp edeceğini bildirmek içindir. Sanki azap, onların sapıklığiyla yarışıyor da, onun önüne geçmektedir.

Sapıklık, aslında sapığın vasfı iken, sapıklığın vasfı olarak zikredilmesi, mübalağa içindir.

Âyette, o kâfirlerin zamirle anılmayip bu şekilde (ahirete inanmayanlar) zikredilmeleri, onların irtikâp ettikleri ve cüret gösterdikleri korkunç şenaatlerin sebebinin, ahireti ve ahiretteki çeşitli azapları inkâr etmeleri olduğuna ve bu olmasa, onların, sonuçları korkusuyla bunları yapmayacaklarına dikkat çekmek içindir.