16

"Fakat onlar şükürden yüz çevirdiler. Biz de onların üzerine arim selini gönderdik. Ve onların iki bahçelerini hamt (buruk) yemişli, esl'lik (ılginlık) ve içinde biraz da sedir ağacı bulunan harap bir bahçeye çevirdik."

A- "Fakat onlar şükürden yüz çevirdiler."

Yani şükrü gerektiren âyetler, kendilerine gösterildikten sonra da onlar şükürden yüz çevirdiler.

Deniliyor ki, Allah, Sebe' halkına on üç Peygamber gönderdi; bu Peygamberler, onları Allah'ın hak dinine çağırdılar; O'nun nimetlerini onlara hatırlattılar ve kendilerini Allah'ın azabıyla uyardılar; fakat onlar, Peygamberlerini yalanladılar.

B- "Biz de onların üzerine arim selini gönderdik."

Yani biz de onların üzerine pek çetin bir sel gönderdik. Yahut pek şiddetli bir yağmur selini gönderdik.

Diğer bir görüşe göre ise, arim, taş yığını demektir.

Bir diğer görüşe göre ise, suyun önünü kesen engellerdir.

Başka bir görüşe göre ise, arim, suyunu önüne bina edilen settir.

Bir görüşe göre de, Kraliçe Belkıs'ın, iki dağ arasında kayalar ve ziftle bina edip akar sular ile yağmur sularını baraj gölü haline getiren ve sulamaları için ihtiyaç duydukları delikleri de olan muhkem bir set idi.

Bir görüşe göre ise, arim, köstebek fareleridir ki, Allah, o fareleri onlara musallat kıldı ve bu köstebekler, o seti deldiler de, memleketleri sular altında kaldı.

Bir diğer görüşe göre ise, arim, bir vadinin adıdır.

Derler ki, bu olay, Hazret-i Isâ ile Peygamberimız arasındaki fetret döneminde olmuştur.

C- "Ve onların iki bahçelerini hamt (buruk) yemişli, esl'lik (ılginlık) ve içinde biraz da sedir ağacı bulunan harap bir bahçeye çevirdik."

Hamt, yenilmesi mümkün olmayacak kadar tadı acımsı olan bitkilerdir.

Diğer bir görüşe göre ise, tadı ekşi ve acı olan her şeydir.

Bir diğer görüşe, göre ise, hamt, sırtlan osuruğu denilen ve haşhaşa benzeyen faydasız bir ağacın meyvesidir.

Başka bir görüşe göre ise, misvak (ereke) ağacıdır; yahut dikenli her ağaç için kullanılmaktadır.

Esi, ılgın ağacıdır.

Diğer bir görüşe göre ise, esi, ılgın ağacına benzeyen, fakat ondan daha büyük olan meyvesiz bir ağaçtır.

Deniliyor ki, âyette sedir ağacı, "biraz" olarak vasıflandırılmış, çünkü onun meyvesi yenebilir. İşte ondan dolayı bu ağaç, bahçelerde yetiştirilir. Sahih olan görüşe göre ise, sedir ağacı iki çeşittir: bir çeşidinin meyvesi yenir ve yaprağı el yıkamada kullanılır. Diğer çeşidi ise, mazı türünden bir meyvesi olup asla yenmez ve yapraklarından da yararlanılmaz. Âyette kastedilen, kesinlikle ikinci çeşididir,

Katâde diyor ki: " Sebe' " halkının ağaçları en hayırlı ağaç iken, onların kötü amelleri yüzünden Allah, ağaçlarını en kötü ağaçlara çevirdi.

Onların bu kötü bahçelerine de Cennet (bahçe) denilmesi, eski Cennetleri (bahçeleri) ile bunun arasında ifâde benzerliği hâsıl olması için ve bir de istihza içindir.