6

"Allah, sizi bir tek kişiden (âdem'den) yaratmıştır. Sonra ondan da eşini yaratmıştır. Ve sizin için hayvanlardan sekiz çift indirmiştir (meydana getirmiştir). Sizi analarınızın karınlarında üç karanlıkta çeşidi safhalardan geçirerek yaratmaktadır. İşte sizin Rabbiniz Allah'tır. Hükümranlık ancak O'nundur. O'ndan başka hiçbir ilah yoktur. O halde’O'na kulluk etmekten nasıl döndürülüyorsunuz?"

A- "Allah, sizi bir tek kişiden (âdem'den) yaratmıştır. Sonra ondan da eşini yaratmıştır."

Bu âyette de, zikredilen yüce sıfatların Allah'a mahsus olduklarına delâlet eden Allah'ın diğer bazı fiilleri beyân edilmektedir.

Bu âyetin önceki âyete atıf olarak zikredilmemiş olması, bunun, anılan hususlara delâletinin müstakil olduğunu zımnen bildirmek içindir. Bir de, süflî (aşağı) âlem ile ilgili olduğu için.

Burada başta insanın yaratılmasının zikredilmesi, anılan hususa delâleti daha kuvvetli olduğu içindir. Zîrâ insanın yaratılmasında acayip kudret eserleri ve hikmet sırları vardır. Bir de, insanın bu marifeti asıldır. Zîrâ insan, kendi halini daha iyi anlamaktadır.

Diğer bir görüşe göre ise, yani Allah, Hazret-i Âdem'in zürriyetini zerreler halinde onun sırtından çıkardı; sonra da ondan Hazret-i Havva'yı yarattı, demektir. Bu izaha göre, bu cümlede, birbirini izleyen üç âyet vardır: Hazret-i Âdem'in babasız, anasız yaratılması, Hazret-i Havva'nın Hazret-i Âdem'in iki kısa kaburga kemiklerinden yaratılması ve sonra da sayısız insanların ikisinden türetilmesi.

B- "Ve sizin için hayvanlardan sekiz çift indirmiştir (meydana getirmiştir)."

Burada da, anılan hususlara delâlet eden Allah'ın diğer bazı fiilleri beyân edilmektedir.

Yani sizin için hayvanlardan sekiz çifte hükmetmiş ve onları sizin için taksim buyurmuştur. Zîrâ ilâhî taksîmât da, gökten inmek olarak vasıflandırılır; çünkü Levh-ı Mahfûz'da yazılır.

Yahut yağmur ve yıldızların ışınları gibi gökten inen sebeplerle sizin için meydana getirilmiştir.

Erkek ve dişi olmak üzere sekiz çift olan bu hayvanlar deve, sığır, koyun ve keçidir.

Diğer bir görüşe göre ise, bu hayvanları Cennette yarattı, sonra dünyaya indirdi.

C- "Sizi analarınızın karınlarında üç karanlıkta çeşitli safhalardan geçirerek yaratmaktadır."

Burada da, insanların nasıl yaratıldıkları ve Allah'ın üstün kudretine delâlet eden muhtelif aşamaları beyân edilmektedir. Bu aşamalar da, önce nutfe (meni) iken sonra alaka (aşılanmış yumurta) haline gelmesi, sonra mudğa (şekillenmemiş bir parça et) haline gelmesi, sonra şekillenmiş mudğa haline gelmesi, sonra etsiz kemikler haline gelmesi, sonra kemiklerin etle kapla tıkması, en sonunda da yaratılışı tamamlanmış bir canlı haline gelmesidir.

Üç karanlık da, karın karanlığı, rahim karanlığı ve cenin kesesi karanlığı-dır. Yahut suib (bel) karanlığı, karın karanlığı ve rahim karanlığıdır.

D- "İşte sizin Rabbiniz Allah'tır. Hükümranlık ancak Olumdur. O'ndan başka hiçbir İlah yoktur. O halde’O'na kulluk etmekten nasıl döndürülüyorsunuz?"

Yani işte zikredilen var olma aşamalarında ve ondan sonraki aşamalarda sizin mürebbiniz ve ibâdetin tahsisine yegâne lâyık olan Mâlikiniz Allah'tır (celle celâlühü). Dünya ve ahirette mutlak hükümranlık ancak O'nundur; başkasının bunlarda hiçbir şekilde ortaklığı yoktur. O'ndan başka hiçbir İlah yoktur. O halde sayısız mucipleri ve sebepleri varken, aslında gerçek hiçbir döndürücü sebep yok iken, başkasına tapmaya hiçbir gerekçe yok iken ve başkasına tapmaya sayısız sakıncalar varken, O'nun ibâdetinden nasıl döndürülüyorsunuz?