15

"Size taneler, otlar, sarmaş dolaş olmuş bağlar bahçeler meydana getirmek için sıkan bulutlardan (rüzgârlardan) bol, bol yağmur indirdik, "

Âyetin metnindeki seccâc, bol, bol dökülmek demektir. Nitekim Peygamberimiz, bir hadisinde şöyle buyurmuştur: "Haccın en faziletlisi, Acc ve Secc'dir." Yani haccın en faziletlisi, telbiyeyı (lebbeyk...) yüksek sesle getirmek ve kurban kanını akıtmaktır."

Tanelerden murat, buğday, arpa ve insan gıdası olarak üretilen hububattır. Otlardan murat da, saman ve hayvanların yemi olarak üretilen diğer bitkilerdir.

Malumun olsun ki, Allah'ın zikredilen fiilleri, âhiret hayratının doğru ve gerçek olduğuna üç veçhile delâlet etmektedir:

Birincisi: Allah'ın kudreti itibarıyla delâlet etmektedir. Zîrâ örnek alınacak bir misal ve uyulacak bir kural olmadan, bu hârika fiilleri gerçekleştirmeye kadir olan, onun iadesine haydi, haydi kadir olur.

İkincisi: Allah'ın ilmi ve hikmeti itibarıyla delâlet etmektedir. Zîrâ bu kâinatı böyle hârika bir nizamda ve mahlûklara ait birçok yüce amaçları ve büyük faydaları sağlayacak bir şekilde yaratmaya kadir olanın, bu kâinatı tamamen yok etmesi ve onun kalıcı bir sonucunu bırakmaması düşünülemez.

Üçüncüsü: bu fiillerin bizzat kendileri itibarıyla delâlet etmektedir. Zîrâ insanların her gün müşahede ettikleri gibi, uykudan sonra uyanmak, ölümden sonraki dirilmenin örneğidir. Keza her zaman gördükleri gibi, taneleri ve bitkileri ölü topraktan çıkarmak da, bunun bir örneğidir.

Bu itibarla sanki şöyle denilmiştir: îmân etmeyi gerektiren çeşitli delâletler ile, tekrar dirilmenin hak olduğuna delâlet eden bu afakî (haricî) ve enfüsî (dahilî) fiilleri biz gerçekleştirmedik mi? O halde size ne oluyor ki, sız bu inkârınıza ve alay yoluyla bunu birbirinize sormaya dalıyorsunuz?