7

"İmdi, Mevâzîni (terazileri, tartıları) ağır basan kimse, o gün hoş bir hayattadır. Terazileri, tartıları hafif basan kimseye gelince, işte onun anası Hâviyedir."

Bundan önce, kıyamet gününde bütün insanlara şamil olan haller beyân edildikten sonra burada da, o gün insanların iki gruba ayrılacakları icmali olarak anlatılmakta ve her gruba mahsus hallerin nasıl olduğuna dikkat çekilmektedir.

Mevâzîn, ya Mevzundan çoğuludur ki, bu, Allah katında tartı değeri olan amel demektir. Nitekim Ferrâ da böyle demektedir. Yahut Mevâzîn, Mizanın (terazinin) çoğuludur.

İbn Abbâs diyor ki: "Kıyamet günü kurulacak olan mizan (terazi), dili ve iki kefesi vardır. Onda ancak ameller tartılır."

Alimler derler ki; bu teraziye amel defterleri konulur; bu sırada, adaleti göstermek ve mazeretleri kaldırmak için halka da baktırılır.

Diğer bir görüşe göre ise, burada tartı, âdil hüküm demektir. Mücâhid, A'meş ve Dahhâk da bu görüşü, benimsemişlerdir. Müteahhir (sonraki) âlimlerin çoğu da bu görüşü tercih etmişlerdir. Bunlar diyorlar ki; terazi, ancak cisimlerin miktarını anlamak vasıtasıdır. O halde geride kalmış arazlar (manevî vasıflar) olan amellerin miktarını bununla anlamak nasıl mümkün olabilir!

Bir diğer görüşe göre ise, bu âlemde arazlar suretinde gerçekleşen ameller, âhiret âleminde, amele münasip güzel veya çirkin maddî suretlerde görüleceklerdir. Nitekim İbn Abbâs'tan rivâyet olunduğuna göre, kıyamet günü sâlih ameller güzel suretlerde, kötü ameller de çirkin suretlerde getirilecek ve o şekilde mizana konulacaklardır.

Yani sevaplarının miktarları ağır basan kimse, hoşnut olacağı hoş bir hayattadır. Değerlendirilecek bir sevabı olmadığı için, yahut günahları sevaplarından ağır geldiği için terazileri, tartılan hafif basan kimseye gelince, işte onun yeri de Hâviye'dir.

Hâviye, cehennemin isimlerindendir. Ona Hâviye denilmesi, son derece, derin ve uçurumu uzun olmasından dolayıdır.

Rivâyet olunuyor ki, cehennem ehli olanlar, cehennemde yetmiş sene müddetle aşağıya doğm yuvarlanırlar.

Diğer bir görüşe göre ise, Hâviye, cehennemin en aşağı kapısının adıdır.

Cehennem ehlinin asıl verine "Ana" denilmiş (onun anası Hâviye'dir), zîrâ çocuğun, asıl yeri olan anasının yanına dönmesi gibi onlar da oraya dönerler.

Katâde, İkrime ve Keibî'den rivâyet olunduğuna göre mânâ şöyledir: Onun başının anası, cehennemin dibinde olan Hâviye'dir. Çünkü cehennem ehli, baş aşağı cehenneme atılırlar. Ancak bundan sonra gelecek âyetlere muvafık olan mânâ, birincisidir (Hâviye'nin cehennemin adı olmasıdır). Çünkü önce müphem olarak zikredilmiş ve gelecek âyetlerle de açıklanmıştır,