10

"Şüphesiz, gece kalkışı daha tesirli ve o zaman okumak daha elverişlidir. Zira gündüz vakti, sana uzun bîr meşguliyet var. Eabbinin ismini an ve tüm gönlünle O'na yönel. O, doğunun da batının da Rabbidir. O'ndan başka hiçbir ilâh yoktur. Öyleyse O'nu vekil edin. Onların söylediklerine sabret ve onlardan güzellikle ayrıl."

Saîd b. Mansûr, Abd b. Humeyd, İbn Cerîr, İbn Nasr, İbnu'l-Münzir ve Beyhakî'nin Sünen'de bildirdiğine göre ibn Abbâs: (.....) ifadesini açıklarken şöyle demiştir: "Habeş dilinde gece kıyamı anlamındadır. Zira kişi gece kalktığı zaman "Neşee" denilir.

Firyâbî, İbn Cerîr, İbn Nasr, İbn Ebî Hâtim ve Beyhaki, İbn Ebî Müleyke'den bildirir: "İbn Abbâs ile İbnu'z-Zübeyr'e (.....) ifadesini sorduğumda her ikisi de bunun gece kıyamı olduğunu söyledi."

Beyhakî'nin bildirdiğine göre İbn Abbâs: (.....) ifadesi gecenin ilk saatleri, anlamındadır" demiştir.

İbnu'l-Münzir ve İbn Nasr'in bildirdiğine göre Abbâs: (.....) ifadesi gecenin tümü, anlamındadır" demiştir.

İbn Ebî Şeybe, İbn Ebî Hâtim ve Hâkim'in bildirdiğine göre İbn Mes'ûd, (.....) ifadesini açıklarken: "Habeş dilinde gece kıyamı anlamındadır" demiştir.

Abd b. Humeyd'in bildirdiğine göre Ebû Mâlik, (.....) ifadesini açıklarken: "Habeş dilinde gece kıyamı anlamındadır" demiştir.

Abd b. Humeyd ve İbn Nasr'ın bildirdiğine göre Ebû Meysere, (.....) ifadesini açıklarken: "Habeş dilinde gece kalkma anlamındadır" demiştir.

Abd b. Humeyd ve İbn Nasr, İbn Ebî Müleyke'den bildirir: İbn Abbâs'a, (.....) ifadesi sorulunca: "Gece kalkınandır. Zira gece kalktığın zaman onu, «inşâl» etmiş olursun" dedi.

Abd b. Humeyd'in bildirdiğine göre Katâde: "Şüphesiz, gece kalkışı daha tesirli ve o zaman okumak daha elverişlidir" âyetini açıklarken: "Yatsı namazından sonra kılınan bütün namazlar bahsedilen gece kalkışı namazlarındandır" demiştir.

Abd b. Humeyd, İbn Nasr ve Beyhakî Sünen'de Hasan(-ı Basrî)'den bildirir: "Yatsı namazından sonra kılınan tüm namazlar, "Şüphesiz, gece kalkışı daha tesirli ve o zaman okumak daha elverişlidir" âyetinde bahsedilen gece kalkışı namazlarındandır."

Abd b. Humeyd ve İbn Nasr'ın bildirdiğine göre Ebû Miclez: "Şüphesiz, gece kalkışı daha tesirli ve o zaman okumak daha elverişlidir" âyetini açıklarken: "Yatsı namazından sonra sabah namazına kadar kılınan bütün namazlar, bahsedilen gece kalkışı namazlarındandır" demiştir.

Firyâbî, Abd b. Humeyd ve İbn Nasr, Mücâhid'den bildirir. "Gece vakti namaz için kalktığın zaman "Şüphesiz, gece kalkışı daha tesirli ve o zaman okumak daha elverişlidir" âyetinde bahsedilen gece kalkışını yapmış olursun."

Abd b. Humeyd ve İbn Nasr'ın bildirdiğine göre Mücâhid: "Şüphesiz, gece kalkışı daha tesirli ve o zaman okumak daha elverişlidir" âyetini açıklarken: "Kişi, gecenin hangi saatinde olursa olsun kalkıp ibadet yapmışsa bahsedilen gece kalkışını gerçekleştirmiş olur" demiştir.

İbn Ebî Şeybe Musannef’te, İbn Nasr ve Beyhakî'nin Sünen'de bildirdiğine göre Enes b. Mâlik: "Şüphesiz, gece kalkışı daha tesirli ve o zaman okumak daha elverişlidir" âyetini açıklarken: "Bu gece kalkışının vakti akşam ile yatsı namazı arasındaki vakittir" demiştir.

İbn Ebî Şeybe, Saîd b. Cübeyr'den aynısını bildirir.

İbn Nasr ve Beyhaki, Hasan(-ı Basrî)'den bildirir: "Şüphesiz, gece kalkışı daha tesirli ve o zaman okumak daha elverişlidir" âyetindeki gece kalkışından kasıt, akşam ile yatsı namazları arasında yapılan ibadettir."

Abd b. Humeyd'in bildirdiğine göre Âsim, "Şüphesiz, gece kalkışı daha tesirli ve o zaman okumak daha elverişlidir" âyetini (.....) lafzıyla okumuştur.

Ebû Ya'lâ, İbn Cerîr, Muhammed b. Nasr ve İbnu'l-Enbârî'nin Mesâhifde bildirdiğine göre Enes b. Mâlik, "Şüphesiz, gece kalkışı daha tesirli ve o zaman okumak daha elverişlidir" âyetini "(=Şüphesiz, gece kalkışı daha tesirli ve okumak daha doğrudur)" lafzıyla okudu. Kendisine: "Ama biz bu âyeti (.....) lafzıyla okuyoruz" denilice de şu karşılığı verdi: (.....) , (.....) ve benzeri ifadeler aynı anlamdadır."

Abd b. Humeyd, İbn Cerîr, İbn Nasr ve İbnu'l-Münzir'in bildirdiğine göre Mücâhid: (.....) âyetini açıklarken: "Bu vakitte söyleyeceklerin daha etkili, kalbin de meşgalelerden daha uzak olur" demiştir.

Abdurrezzâk ve Abd b. Humeyd'in bildirdiğine göre Mücâhid: (.....) âyetini açıklarken: "Bu vakitte kulağın, gözün ve kalbin daha fazla uyum içinde olur. Kur'ân okumak için de bu vakit daha uygundur" demiştir.

Abdurrezzâk, Abd b. Humeyd ve İbn Nasr'ın bildirdiğine göre Katâde: (.....) âyetini açıklarken: "Bu vakit hayır yapmak için daha uygun, Kur'ân ezberi için de daha elverişlidir" demiştir.

İbnu'l-Münzir'in bildirdiğine göre Hasan(-ı Basrî): (.....) âyetini açıklarken: "Bu vakit hayır yapmak için daha uygun, Kur'ân okumak için de daha elverişlidir" demiştir.

İbn Cerîr'in bildirdiğine göre İbn Abbâs: (.....) âyetini açıklarken: "Kur'ân'ı anlamak için daha uygundur" demiştir. (.....) âyetini: "Gündüz vakti işlerin için yeterince vaktin olacaktır" şeklinde açıklamıştır. (.....) âyetini da: "O'na ihlas içinde yönel" şeklinde açıklamıştır.

Abd b. Humeyd, İbn Nasr, İbnu'l-Münzir, İbn Ebî Hâtim ve Hâkim'in el- Kunâ'da bildirdiğine göre İbn Abbâs: (.....) âyetini açıklarken: "Sebh ifadesi çalışma ve uyku için yeteri kadar boş zaman anlamına gelir" demiştir.

Abd b. Humeyd ve İbn Nasr'ın bildirdiğine göre Mücâhid: (.....) ifadesini: "Yeterince boş vakit" şeklinde açıklamıştır.

Abd b. Humeyd, Ebû Mâlik ve Rabî'den bunun aynısını bildirir.

Abdurrezzâk, Abd b. Humeyd, İbn Nasr, İbn Cerîr ve İbnu'l-Münzir'in bildirdiğine göre Katâde: (.....) ifadesini: "Yeterince boş vakit" şeklinde açıklamıştır. (.....) âyetini da: "O'na ihlas içinde dua ve ibadet et" şeklinde açıklamıştır.

Firyâbî, Abd b. Humeyd, İbn Nasr, İbn Cerîr, İbnu'l-Münzir, İbn Ebî Hâtim ve Beyhakî'nin Şuabu'l-îman'da bildirdiğine göre Mücâhid: (.....) âyetini: "O'na ihlas içinde el açıp dua et" şeklinde açıklamıştır.

Abd b. Humeyd'in bildirdiğine göre Hasan(-ı Basrî): (.....) âyetini: "O'na ihlas içinde yönel" şeklinde açıklamıştır.

Abd b. Humeyd'in bildirdiğine göre Âsim, "O, doğunun da, batının da Rabbidir..." âyetini (.....) lafzıyla, (.....) ifadesinin sonunu esre ile okumuştur.

Abd b. Humeyd'in bildirdiğine göre İkrime: "O, doğunun da, batının da Rabbidir..." âyetini açıklarken: "Allah gece ile gündüzün Rabbidir, anlamındadır" demiştir.

İbnu'l-Münzir'in bildirdiğine göre İbn Cüreyc: "...Onlardan güzellikle ayrıl" âyetini açıklarken şöyle demiştir: "Onlara hoşgörülü davran ve

"Selam" diyerek onlardan uzaklaş, anlamındadır. Böylesi bir tavır da müşriklerle savaşma âyetleri nazil olmadan önceydi."