14

"Doğrusu Rabbin her an gözetlemededir."

İbn Cerîr, İbnu'l-Münzir, İbn Ebî Hâtim ve Beyhakî'nin el-Esmâ' ve's-Sifât'ta bildirdiğine göre İbn Abbâs: "Doğrusu Rabbin her an gözetlemededir" âyetini açıklarken: "Yüce Allah her şeyi işitmekte ve görmektedir" demiştir.

Abdurrezzâk, İbn Cerîr, İbnu'l-Münzir ve İbn Ebî Hâtim'in bildirdiğine göre Hasan(-ı Basrî): "Doğrusu Rabbin her an gözetlemededir" âyetini açıklarken: "Yüce Allah kulların yaptıklarını her an gözetlemektedir" demiştir.

Hâkim ve Beyhakî'nin el-Esmâ' ve's-Sifât'ta bildirdiğine göre İbn Mes'ûd: "Andolsun fecre!" âyetini açıklarken: "Bu, Yüce Allah'ın yeminlerinden biridir" demiştir. "Doğrusu Rabbin her an gözetlemededir" âyetini açıklarken de şöyle demiştir: "Sırat'tan sonra da köprüler vardır. Bir köprünün üzerinde emanet, bir köprünün üzerinde akrabalık bağları, bir köprünün üzerinde de Yüce Allah bulunmaktadır."

İbn Cerîr, İbnu'l-Münzir ve Ebû Nasr es-Siczî el-İbâne'de Dahhâk'tan bildirir: Kıyamet gününce Yüce Allah emir vererek kürsüsü Cehennemin üzerinde bir yerde konulur. Yüce Allah gelip üzerine kurulunca: "Herkese hakkını veren hükümran benim! Din gününde hesapları görecek olan benim! İzzetim ve celalime yemin olsun ki elle vurma olsa dahi birine hakkı geçmiş olan kişi benden öteye gidemez" buyurur. "Doğrusu Rabbin her an gözetlemededir" âyetinde ifade edilen de budur.

Firyâbî, Abd b. Humeyd ve İbnu'l-Münzir'in bildirdiğine göre Sâlim b. Ebi'l- Ca'd: "Doğrusu Rabbin her an gözetlemededir" âyetini açıklarken de şöyle demiştir: "Cehennemin üzerinden üç tane köprü vardır. Bir köprünün üzerinde emanet, bir köprünün üzerinde akrabalık bağları, bir köprünün üzerinde de Yüce Allah bulunmaktadır. Kulların gözetlendiği yer de işte bu köprülerdir. Birinden kurtulan kişi diğerinden kurtulamaz."

İbn Cerîr, Amr b. Kays'tan bildirir: Bana bildirilene göre Cehennemin üzerinde üç köprü bulunmaktadır. Bu köprülerden birinin üzerinde emanet durur. İnsanlar buradan geçerken, emanet: "Rabbim! Bu kişi emin biridir. Rabbim! Şu kişi hain birisidir" diyerek geçen herkesin ne olduğunu söyler. Diğer köprüde akrabalık bağı vardır. İnsanlar oradan geçerken: "Rabbim! Bu kişi beni gözetti. Rabbim! Şu kişi beni gözetmedi" diyerek geçen herkesin ne olduğunu söyler. Üçüncü köprüde de Yüce Allah bulunmaktadır. Ki Yüce Allah da bu konuda: "Doğrusu Rabbin her an gözetlemededir" buyurur.

İbn Ebî Hâtim, Eyfa' b. Abdn el-Kilâî'den bildirir: Cehennemin üzerinde yedi kemer, bunların da üzerinde Sırat vardır. Bütün insanlar ilk kemerin önünde toplanırlar ve Yüce Allah: "Onları durdurun, çünkü onlar sorguya çekilecekler" buyurur. Önce namazdan dolayı hesaba çekilip sorgulanırlar. Namazı kılmayanlar helak olurken kılanlar kurtulup devam ederler. Kurtulanlar ikinci kemere geldiklerinde emanete yönelik emin mi yoksa hain mi oldukları konusunda hesaba çekilip sorgulanırlar. Emanete hıyanet edenler helak olurken emin olanlar kurtulurlar. Kurtulanlar üçüncü kemere ulaştıklarında akrabalık bağlarını gözetip gözetmedikleri konusunda hesaba çekilip sorgulanırlar. Akrabalık bağlarını gözetmeyenler helak olurken gözetenler kurtulurlar. Akrabalık bağları o gün köprünün üzerinden Cehenneme doğru sarkıtılmıştır ve: "Allahım! Dünyada iken beni gözeteni sen de gözet. Beni kesenden de rahmetini kes" der. İşte "Doğrusu Rabbin her an gözetlemededir" âyetinde ifade edilen budur.

Taberânî'nin Ebû Umâme'den bildirdiğine göre Resûlullah (sallallahü aleyhi ve sellem) şöyle buyurmuştur: "Cehennemiyi üzerinde yedi kemerli bir köprü vardır. Hükümler de bu köprünün orta kemerinde verilir. Kul gelip de köprünün orta kemerine ulaşınca kendisine: «Ne kadar borcun var?» diye sorulur. Orada da, « ...Allah'tan hiçbir olayı gizleyemezler.» Kul: «Rabbim! Şöyle şöyle borcum var»" karşılığını verir. Kendisine: «Bu borcunu öde!» denildiğinde: «Verecek bir şeyim yok» karşılığını verir. Bunun üzerine: «İyiliklerinden alıp bu borcunu ödeyin» denilir. Bu şekilde borcu ödenirken iyilikleri bitince bu sefer: «Ondan alacakları olanların kötülüklerinden alıp ona yükleyin» denilir."

Beyhakî el-Esmâ' ve's-Sifât'ta Mukâtil b. Süleyman'dan bildirir: Yüce Allah: "Doğrusu Rabbin her an gözetlemededir" buyurarak her an gözetlemede olduğu üzerine yemin etmiştir. Gözetleme yeri de Sırat'ta olacaktır. Zira Cehennem köprüsünün yedi tane kemeri vardır. Her kemerin üzerinde duran melekler bulunur. Bu meleklerin yüzleri kor ateşi, gözleri ise şimşek gibidir, ilk kemerin üzerinde insanlar imandan, ikinci kemerde beş vakit namazdan, üçüncü kemerde zekattan, dördüncü kemerde Ramazan orucundan, beşinci kemerde haçtan, altıncı kemerde umreden, yedinci kemerde de yaptıkları haksızlıklardan hesaba çekilip sorgulanırlar. Bu konularda hesaba çekilen kişi bunları gerektiği gibi yerine getirmişse Sırat'tan geçer. Aksi taktirde orada durdurulur. İşte "Doğrusu Rabbin her an gözetlemededir" âyetinde ifade edilen budur.