21

Ey insanlar, sizi ve sizden öncekileri yaratan Rabbinize ibadet edin ki, günahlardan korunasınız.

Ulema bu hitapla kimlerin kastedildiğinde dört görüş beyan ederek ihtilaf etmişlerdir:

Birincisi: Bu bütün insanlar için geneldir, İbn Abbâs böyle demiştir.

İkincisi: Bu yalnız Yahudilere hitaptır, bunu Hasen ile Mücâhid demiştir.

Üçüncüsü: Bu Arap müşriklerinden ve diğerlerinden kâfirlere hitaptır, bunu da Süddi demiştir.

Dördüncüsü: Bu Münafıklara ve Yahudilere hitaptır, bunu da Mukâtil demiştir.

Nâs (insanlar), Âdem canlısının ismidir. Böyle denilmesi maksatlarını elde etmek için hareket etmelerinden dolayıdır, çünkü nevs hareket manasınadır. Nisyandan (unutmaktan) gelerek de nâs dendiği söylenmiştir.

Buradaki ibadetten ne kastedildiğinde de iki görüş vardır:

Birincisi: Tevhidtir.

İkincisi: Taattir. Bu ikisi İbn Abbâs’tan rivayet edilmiştir. Halk (yaratmak) icat etmek manasınadır. Sizden öncekiler denmesi de daha iyi hatırlatmak, inkârı önlemek ve daha kuvvetli delil olması içindir. Şunun için de denilmiştir, itâat edenin sevap kazanması ve isyan edenin ceza çekmesini nazarı itibara alarak onlardan ibret almak.

Le’alle (umulur ki,) üzerinde de iki görüş vardır:

Birincisi: Bu “key” (için) manasınadır, bu hususta şu beyti şahit getirmişlerdir:

Bize, savaştan vazgeçin ki, biz de vazgeçelim dediniz

Ve bize en ağır teminatı verdiniz.

Biz de savaştan vazgeçince sözleriniz

Çölde parlayan serap gibi oldu.

Mukâtil, Kutrub ve İbn Keysan bu manayı tercih etmişlerdir.

İkincisi: Rica manasınadır, Allah’a takvayı rica ederek ve ibadet etmekle kendinizi Rabbinizin azabından korumak umuduyla ibadet ediniz demek olur. Bu görüş Sibeveyh’e aittir.

İbn Abbâs da, umulur ki, şirkten korunursunuz, demiştir.

Dahhâk da, umulur ki, ateşten korunursunuz, demiştir.

Mücâhid de, umulur ki, itâat edersiniz, demiştir.