49

Bir vakitler, sizi Fir’avn hanedanından kurtarmıştık. Size azabın en kötüsünü reva görürler, oğullarınızı boğazlar ve kadınlarınızı sağ bırakırlardı. Bunda da size Rabbinizden büyük bir belâ vardı.

Takdiri: Sizi kurtardığımızı ve atalarınıza bu nimetleri verdiğimizi hatırlayın, demektir.

Fir’avn hanedanı hakkında da üç görüş vardır:

Birincisi: Onlar Mısır halkıdır, bunu Mukâtil demiştir.

İkincisi: Özellikle ev halkıdır, bunu Ebû Ubeyde demiştir.

Üçüncüsü: Onun dinine tabi olanlardır, bunu da Zeccâc demiştir. Al ile ehl aynı manaya mıdır, yoksa farklı mıdır? Bunda da iki görüş vardır. Ben al kelimesinin manasını Nezair kitabında açıkladım. Fir’avn yabancı bir isimdir, bunun lâkap olduğu da söylenmiştir.

İsminde dört görüş vardır:

Birincisi: Velid b. Mus’ab'tır, bunu müfessirlerin çoğu demiştir.

İkincisi: Feytus’tur, bunu Mukâtil demiştir.

Üçüncüsü: Mus’ab b. Reyyan’dır, bunu İbn Cerir Taberî aktarmıştır.

Dördüncüsü: Muğis’tir ki, bunu bazı müfessirler demişlerdir.

Yesumuneküm reva görürler demektir ki, fülanün yesumuke hasfen denir ki, sana zillet ve hafifliği reva görür demektir. Kötü azap ise ağır azap demektir.

Zeccâc: Oğullarınızı boğazlarlar cümlesinin kötü azabı tefsir ettiğini söylemiştir. Bazı ilim adamları ise bunu kabul etmemiş ve: Allahü teâlâ başka bir yerde bunların farklı olduğunu bildirmiş ve:

"Size kötü azabı reva görürler ve oğullarınızı boğazlarlar demiştir.” (İbrahim: 6) Kötü azap yalnız onların en ağır işlerde kullanılmasıdır, demişlerdir.

Ferrâ’ da şöyle demiştir: Vav’ın atıldığı yerde kötü azabı tefsir eder, vav’ın olduğu yerde ise onlara boğazlamanın dışında azap dokunduğunu bildirir, sanki: Size boğazlamanın dışında ve boğazlama ile azap ederler demiş gibi olur.

"Kadınlarınızı sağ bırakırlar": Yani kızlarınızı boğazlamazlar, demektir. Kızlarına dokunmamaları da onları hor duruma düşürmek ve hizmet ettirmek içindir.

Buradaki belâ hakkında iki görüş vardır:

Birincisi: Nimet manasınadır, bunu İbn Abbâs, Mücâhid, Ebû Mâlik, İbn Kuteybe ve Zeccâc demişlerdir.

İkincisi: Gazap manasınadır, bunu Süddi şeyhlerinden rivayet etmiştir. Buna göre zaliküm’deki za kötü azaba, oğullarını boğazlayıp kızlarını hayatta bırakmaya râci olur.

Birinci görüşe göre ise Fir’avn hanedanından kurtulmaya râci olur.

Ebû’l - Âliyye şöyle demiştir: Oğlan çocuklarının boğazlanmasının sebebi şudur: Kahinler Fir’avn’e: Bu sene Mısır’da bir oğlan çocuğu doğacak, helakin onun eliyle olacaktır, dediler, o da oğlan çocuklarını öldürdü.

Zeccâc şöyle demiştir: Fir’avn ne ahmak birisiymiş; eğer kahinin dediği doğru ise öldürmenin ne faydası vardır? Eğer yalan ise öldürmenin manası nedir?