106

Eğer bir âyeti nesfa eder veya onu unutturursak, ondan daha hayırlısını yahut benzerini getiririz. Allah’ın her şeye kadir olduğunu bilmez misin?

"Eğer bir âyeti nesh edersek":

İniş sebebi şöyledir: Yahudiler, kıble değiştirilince: Muhammed istediği zaman ashabına helâl ediyor ve istediği zaman da haram ediyor deyince bu âyet indi.

Zeccâc şöyle demiştir: Nesh lügatte bir şeyi iptal edip yerine başka bir şey getirmektir. Araplar: Nesehatiş şemsü ezzılle derler ki, güneş gölgeyi giderdi, kendi onun yerine geçti, demektir.

Bu nesihten murat edilen şey hakkında üç görüş vardır:

Birincisi: Lâfzı ve hükmü kaldırmaktır.

İkincisi: Âyeti başkasıyla değiştirmektir. Bu ikisi İbn Abbâs’tan rivayet edilmiştir. Birincisi Süddi’nin, İkincisi Mukâtil’in görüşüdür.

Üçüncüsü: Lâfzı bırakmakla beraber hükmü kaldırmaktır, bunu Mücâhid, İbn Mes’ûd’un arkadaşlarından rivayet etmiştir. Ebû’l - Âliyye de böyle demiştir. İbn Âmir de, nunun zammı ve “sîn” in kesri ile ma nünsih okumuştur.

Ebû Ali de: Mensuh bulduğumuz şey manasınadır, demiştir, meselâ ahmettü fülanen denir ki, onu övgüye layık buldum demektir. Onu mensuh bulması da onu nesh etmesiyle olur.

"Ev nünsiha": İbn Kesir ile Ebû Amr nunun fethi ve hemze ile nenseeha okumuşlardır, manası: Onu geciktirirsek olur.

Ebû Zeyd de şöyle demiştir: Nese’tül ibile anil havzı, fe ene enseüha denir ki, develeri havuzdan uzaklaştırmaktır. Alışverişte nesîe de bu kökten gelir.

Onu tehir etmenin manasında da üç görüş vardır:

Birincisi: Onu tehir edip nesh etmememizdir, bunu Ferrâ’ demiştir.

İkincisi: Onu hiç indirmememizdir.

Üçüncüsü: Onu nesh etmekle amelden kaldırmamızdır. Bu ikisini Ebû Ali el - Farisi nakletmiştir. Sa’d b. Ebi Vakkas, meftuh te ve nun ile

"tenseha; Said b. Müseyyeb ile Dahhâk da tenin zammesi ile tünsiha okumuştur. Nâfi de birincisi mazmum, İkincisi sakin nun ile nünsiha okumuş, manasının da nisyandan onu sana unutturursak demek olur demiştir.

Ondan daha hayırlısını getiririz: İbn Abbâs, ondan daha yumuşağım ve halka ondan daha kolayını demiştir.

"Yahut aynısını": Yani sevap ve menfaatte, o zaman benzeri ile değişmesindeki hikmet deneme olur.