135

Yahudi ve Hıristiyan olun ki, doğru yolu bulasınız, dediler. De ki: Hayır, biz hanif olarak İbrahim’in dinindeyiz. O, müşriklerden değildi.

"Yahudi olun dediler": Manası şöyledir: Yahudiler, Yahudi olun, Hıristiyanlar da, Hıristiyan olun ki, hidayete eresiniz, dediler.

"Bel millete İbrahim’e hanifa": Bilakis biz İbrahim’in hanif halindeki dinine tabi oluruz demektir. Hanif üzerinde de iki görüş vardır:

Birincisi: O, ibadete meyleden demektir.

Zeccâc şöyle demiştir: Hanif lügatte bir şeye meyleden manasınadır, recülün ahnef denir ki, ayak parmakları birbirine meyleden kimse demektir. Ahnef'in annesi de onu sektirirken şöyle demiştir:

Allah 'a yemin ederim ki, eğer ayağında eğrilik,

Zayıflığından dolayı da bacağında incelik olmasaydı,

Gençleriniz arasında onun gibisi olmazdı.

İkincisi: Doğru manasınadır, topala hanif denmesi de, sağlam olmasını istemektendir. Bu İbn Kuteybe’nin görüşüdür. Tefsirciler hanifi çeşitli sıfatlarla nitelemişlerdir; meselâ; ihlaslı gibi. İbn Saib de, hac edendir demiştir. Başkaları da tevhid edip hac eden, kurban kesen, sünnet olan ve Ka'be’ye dönen demişler.