176

Sebebi şu ki, Allah, kitabı hak olarak indirmiştir. Kitapta ihtilafa düşenler elbette derin bir ayrılık içindedirler.

"Sebebi şu ki, Allah kitabı hak ile indirdi": Bu, yukarıda geçen azap tehdidine işarettir, takdiri şöyledir: Bu azap, Allah’ın kitabı hak ile indirip kâfirlerin onu inkâr ederek onda ihtilafa düşmeleri sebebiyledir. "Kitap” üzerinde de iki görüş vardır:

Birincisi: O Tevrat’tır.

İkincisi: Kur’ân’dır.

"Hak"ta da iki görüş vardır:

Birincisi: O, adalettir, bunu İbn Abbâs demiştir.

İkincisi: O, batılın zıttıdır, bunu da Mukâtil demiştir.

"Kitapta ihtilafa düşenler": Bunda iki görüş vardır:

Birincisi: O, Tevrat’tır. Sonra onda ihtilafları da üç çeşittir:

Birincisi: Yahudilerle Hıristiyanlar onda ihtilaf ettiler; Hıristiyanlar onda İsa’nın sıfatları olduğunu iddia ettiler, Yahudiler ise bunu inkâr ettiler.

İkincisi: Onlar Tevrat’ta Muhammed sallallahu aleyhi ve sellem’in görülen sıfatlarında ihtilaf ettiler.

Üçüncüsü: Onlar ona sarılmada eski geçmiş atalarına muhalefet ettiler.

İkincisi: O Kur’ân’dır; kimisi şiirdir, dediler, kimisi ona bir insan öğretiyor, dediler.

"Şikak” da birbirlerine düşmanlıklarıdır.

"Uzak” kelimesinin manasında da iki görüş vardır:

Birincisi: Onların bazısı bazılarına uzak bir ayrılık içindedirler, bunu Zeccâc demiştir.

İkincisi: O, hidâyetten uzaktır.