201

Onlardan kimi de: Rabbimiz, bize dünyada da iyilik, ahirette de iyilik ver ve bizi cehennem azabından koru” der.

"Hac ibadetlerinizi bitirdiğiniz zaman Allah’ı zikredin":

Bunun sebeb-i nüzulü için üç görüş vardır:

Birincisi: Cahiliye halkı hac mevsiminde toplandıkları zaman atalarının günlerini ve cahiliyedeki soylarını zikrederlerdi, işte âyet bunun üzerine indi. Bu mana Hasen, Atâ’ ve Mücâhid’ten rivayet edilmiştir.

İkincisi: Araplar konuştukları veya kelâm ettikleri zaman: Babanın başı için şöyle oldu, böyle oldu, derlerdi; işte âyet bunun üzerine indi.

Üçüncüsü: Onlar hac ibadetlerini bitirdikleri zaman adam Mina’da kalır ve: Allah’ım, benim babamın kâsesi, yemek tabağı büyüktü, malı çoktu, bana da onunki gibi ver, der ve Allah’ı zikretmez, sadece babasını zikreder, ona dünyalık verilmesini isterdi, işte âyet bunun üzerine indi. Bu da Süddi’nin görüşüdür.

Menasik: İbadet yapılan şeyler demektir, bundan ne murat edildiği hakkında iki görüş vardır:

Birincisi: O, hac fiillerinin hepsidir, bunu Hasen demiştir.

İkincisi: O kan akıtmaktır, bunu da Mücâhid demiştir.

Babalarını zikretmelerinde de dört görüş vardır:

Birincisi: Onları ikrar etmeleridir.

İkincisi: Onlarla yemin etmeleridir.

Üçüncüsü: babalarının onlara iyilik etmeleridir. Çünkü onları zikreder ve Allah’ın onlara ihsanını unuturlardı.

Dördüncüsü: O çocukların babalarını zikretmesidir, çünkü ilk defa konuşmaya başladıkları zaman onların ismini söylerler. Bu mana Atâ’ ile Dahhâk’tan rivayet edilmiştir.

"Ev” edatı hakkında da iki görüş vardır:

Birincisi: O,

"bel” manasınadır.

İkincisi: Vav manasınadır. Halâk ise daha önce geçmiştir.

Dünya iyiliği hakkında da yedi görüş vardır:

Birincisi: O, iyi kadındır, bunu Hazret-i Ali demiştir.

İkincisi: O ibadettir, bunu Süfyan b. Hüseyn, Hasen’den rivayet etmiştir.

Üçüncüsü: O ilim ve ibadettir, bunu Hişam, Hasen’den rivayet etmiştir.

Dördüncüsü: Maldır, bunu da Ebû Vâil , Süddi ve İbn Zeyd demişlerdir.

Beşincisi: Afiyettir, bunu Katâde demiştir.

Altıncısı: Bol rızktır, bunu da Mukâtil, demiştir.

Yedincisi: Nimettir, bunu da İbn Kuteybe, demiştir.

Ahiret iyiliği hakkında da üç görüş vardır:

Birincisi: O huriliyndir, bunu Hazret! Ali radıyallahu anh, demiştir.

İkincisi: Cennettir, onu Hasen, Süddi ve Mukâtil, demişlerdir.

Üçüncüsü: Af ve afiyettir, bu da Hasen ile Sevri’den rivayet edilmiştir.