215

Sana Allah yolunda neyi harcayacaklarını sorarlar. De ki: Hayırdan ne harcarsanız ana babalar, akrabalar, yetimler, yoksullar ve yolda kalanlar içindir. Şüphesiz Allah onu çok iyi bilmektedir.

"Sana Allah yolunda ne harcayacaklarını sorarlar":

İniş sebebi hakkında iki görüş vardır:

Birincisi: O, Amr b. Cumuh el - Ensari hakkında inmiştir. Onun çok malı vardı.

"Ya Resûlallah, ne sadaka edeceğiz? Kimlere harcayacağız?” dedi. Bu âyet bunun üzerine indi. Bunu Ebû Salih, İbn Abbâs’tan rivayet etmiştir.

İkincisi: Bir adam, Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem'e: Benim bir dinarım var, dedi; o da: Onu kendine harca, dedi. Adam. Benim iki dinarım var, dedi; o da: Onları ailene harca, dedi. Adam: Benim üç dinarım var, dedi, o da: Onları hizmetçine harca, dedi. Adam: Benim dört dinarım var, dedi, o da: Onları ebeveynine harca, dedi. Adam: Benim beş dinarım var, dedi, o da: Onları akrabalarına harca, dedi. Adam: Benim altı dinarım var, dedi; o da: Onları Allah yoluna harca, en güzeli budur, dedi. İşte bu âyet bunun üzerine indi. Bunu Atâ’, İbn Abbâs’tan rivayet etmiştir.

Zeccâc şöyle demiştir:

"Mâ-zâ” lügatte iki kısımdır:

Birincisi: "Za"nın ellezi manasına olup

"yünfikun” da onun sılası olmasıdır. Buna göre mana: Sana harcadıkları şeyin ne olduğunu sorarlar, olur.

İkincisi:

"Ma ile “za” bir isim olur, o zaman da mana şöyle olur: Sana hangi şeyi harcayacaklarını sorarlar. Sanki: Onlar: Kimlere ikram edelim, ne şekilde harcayacağız demiş, olurlar. Çünkü onlar neyi harcayacaklarını biliyorlardı. Allahü teâlâ da ihsan edileceklerin en faziletlisi ana baba ile akrabalardır, demiş olur. Hayır: Maldır. Bunu İbn Abbâs ile diğerleri demiştir. Ve: Ana baba içindir’in manası, ana baba üzerinedir, olur demiştir.

Hüküm: Tefsir Âlimlerinin çoğunluğu bu âyetin mensuh olduğu üzerindedirler. Hasen Basri ise muhkem olduğuna kail olmuştur.

İbn Zeyd de: Bu, nafileler içindir, demiştir ki, âyetin zahirinden anlaşılan da budur. Çünkü zahiri, bunun mendup olduğunu göstermektedir. Bunun mensuh olduğunu söylemek doğru değildir, meğer ki, bu sayılanlara harcamayı vacip kılmıştır, denilsin.