267

Ey iman edenler, kazandıklarınızın ve sizin için yerden çıkardıklarımızın güzellerinden Allah yolunda harcayın. Ondan göz yummadan almayacağınız kötüsünü harcamaya kalkışmayın. Bilin ki, Allah zengindir, övgüye layıktır.

"Ey iman edenler, kazandıklarınızın en güzellerinden harcayın":

İniş sebebi için iki görüş vardır:

Birincisi: Ensar hurma kestikleri zaman, bir adam ondan bir şeyler getirir ve onu mescide asardı. Ondan da fakir muhacirler yerlerdi. Hayra pek rağbet etmeyen bazıları da adi hurma getirir ve onu asarlardı. Bu âyet bunun üzerine indi. Bu, Bera b. Azib'in görüşüdür.

İkincisi: Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem fitreyi emretti, bir adam adi hurma getirdi, bunun üzerine bu âyet indi, bu da Cabir b. Abdullah’ın görüşüdür.

Bu nafakanın ne olduğu hususunda da iki görüş vardır:

Birincisi: O farz olan sadakadır, bunu Ubeyd es - Selmani ve diğerleri demişler.

İkincisi: O nafile sadakadır.

Temizden de ne murat edildiği hakkında iki görüş vardır:

Birincisi: O kaliteli ve enfes olanıdır, bunu İbn Abbâs demiştir.

İkincisi: Helâl olanıdır, bunu da Ebû Ma’kıl ve diğerleri demiştir.

"Vela teyemmemu": Kastetmeyin, yeltenmeyin, demektir. Teyemmüm lügatte, kastetmektir. Şair Meymun b. Kays el - A’şa şöyle demiştir:

Kays’e niyet ettim, onun önünde ise

Nice engebeli ve uzak çöller vardır.

"Habis” kelimesi üzerinde de iki görüş vardır:

Birincisi: O adi şeydir, bunu çoğunluk demiştir.

Âyetin iniş sebebi de bunu göstermektedir.

İkincisi: O haramdır, bunu da İbn Zeyd, demiştir.

"Onu göz yummadan almazdınız":

İbn Abbâs şöyle demiştir: Birinde alacak hakkınız olsa idi, o da onu öyle şeyle ödese idi, bazı hakkınızdan vazgeçmeden onu almazdınız.

İbn Kuteybe şöyle demiştir: Bunun aslı bir kimsenin hoşlanmadığı bir şey gördüğü zaman göz yumup onu hoş karşılamasıdır. Bu nedenle toleransa da göz yumma denilmiştir. İnsanların satıcıya: Hoşgör, demeleri de bundandır ki, orasını görme, demektir. Başkası da şöyle demiştir: Bir adam hoşlanmayacağı bir şey gördüğü zaman gözlerini kapatır, onu görmek istemez, işte her şeyde vazgeçmeye ve tolerans göstermeye de göz yumma denilmiştir.

"Bilin ki, Allah zengindir":

Zeccâc şöyle demiştir: Size sadaka vermenizi ihtiyacından emretmemiş, ancak sizi denemek istemiştir. O bundan dolayı övgüye layıktır. Kad ganiye Zeydün denir ki, zenginleşip bir şeye muhtaç olmamaktır. Ğaniyel kavmu da: İnsanı zengin edecek bir yere inmektir. İndikleri o yere de, mağna denir. Ğavani ise güzel kadınlardır. Onlara böyle denilmesi, güzellikleri ile zengin olmalarındandır.

"Hamîd"e gelince: Hattâbî o hususta şöyle demiştir: O, övülendir, fail, mef’ûl manasına kullanılmıştır.