275

Faiz yiyenler kabirlerinden ancak dokunarak şeytan çarpmış kimselerin kalkmaları gibi kalkarlar. Bu, onların:

"Alışveriş de ancak faiz gibidir” demelerinden dolayıdır. Oysa Allah alışverişi helâl ve faizi haram etmiştir. Kime Rabbinden bir öğüt gelir de buna son verirse, geçmişi onundur ve işi Allah’a kalmıştır. Kim de tekrar faize dönerse, işte onlar cehennemin arkadaşlarıdır. Onlar orada ebedi kalacaklardır.

"Ellezine ye’külünerriba": Riba (faiz) lügatte artmak manasınadır, rebve ve rabiye (tepe) ve erba fülanün alâ fülanin denir ki, falancadan artıktır, demektir. Bu tehdit, yiyene de, onunla muamele edene şamildir, sadece yiyenden bahsedilmesi, en büyük kitle o olduğu içindir. Sahih hadiste Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem: Allah faiz yiyene de yedirene de, şahitlerine de katiplerine de lânet etsin, demiştir.

"Kalkmazlar":

İbn Kuteybe: Kıyamet günüde kabirlerinden kalkmazlar, demiştir.

"Mess": Deliliktir, recülün memsus da: Delidir. İnsanlar kabirlerinden çıktıkları zaman Allahü teâlâ’nın,

"o gün mezarlardan hızla çıkarlar” (Maaric: 43) dediği süratle koşarlar, ancak faiz yiyenler kalkamazlar, yere düşerler. Çünkü Allahü teâlâ yedikleri faizi kıyamet gününde karınlarında artırmış ve onları yerlerinden kalkamaz hale getirmiştir. Bu nedenle koşamazlar. Said b. Müseyyeb de: Bu, dünyada helâl sayıp da faiz yiyenlerin kıyamet günündeki alâmetidir, demiştir.

"Zalike": Bu, yani anlatılan bu azapları,

"alışveriş de faiz gibidir, demelerindendir". Anlatıldığına göre Sakif Arapları faizle çok muamele ederlerdi, onlar: Faiz de alışveriş gibidir, demişlerdir.'

"Femen caehu mevizetün min rabbihi":

Zeccâc şöyle demiştir: Hakiki olmayan her müennese müzekker muamelesi etmek câizdir, meselâ vaaz ile mevize aynı manayadır.

"Geçmişi onundur": Yani geçmişte yediği faiz, demektir.

"Ve emruhu ilallah": Bunda iki görüş vardır:

Birincisi: “He” zamiri faiz yiyene râcîdir, takdiri de şöyledir: Allah dilerse onu korur, dilerse yapmaz. Bunu Said b. Cübeyr ile Mukâtil, demişlerdir.

İkincisi: O faize râcîdir, manası: Allah dilediğini ondan bağışlar, dilediğine de ondan dolayı azap eder. Bunu da Ebû Süleyman Dımeşki, demiştir.

"Kim dönerse": İbn Cübeyr: Kim helâl sayarak ve:

"Alışveriş de faiz gibidir” diyerek tekrar dönerse, demektir.