83

Allah’ın dininden başkasını mı arıyorlar. Halbuki göklerde ve yerde kim varsa ister istemez O’na teslim olmuştur. Yalnız O’na döndürülecekler.

"Efeğayra dinillahi yebğun": Ebû Amr, yeyi meftuh, "ve ileyhi turceun"un tesini de mazmum okumuştur. Diğerleri de her iki kelimeyi de ye ile okumuşlardır. Hafs, Âsım’dan

"yebğune” ve

"yerciune"yi ye ile okumuş, Ya’kûb da aslına bakarak yeyi meftuh ve cimi meksur okumuştur.

İbn Abbâs şöyle demiştir: Her iki kitap ehli tartıştılar: Her fırka İbrahim’in dinine kendinin daha layık olduğunu iddia ettiler, bunun üzerine Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem:

"Her iki fırka da İbrahim’in dininden uzaktırlar” dedi. Buna kızdılar ve: Allah’a yemin ederiz ki, senin hükmüne razı olmayız ve dinini tutmayız, dediler. Bunun üzerine bu âyet indi. Allah’ın dininden maksat Muhammed sallallahu aleyhi ve sellem’in dinidir.

"Velehu esleme": İtâat etti, boyun eğdi, demektir.

"Tav’an ve kerha": Tav’: Kolayca itâat etmek, kerh de: Zorla ve gönlü istemeyerek itâat etmektir. İster istemez üzerinde de altı görüş vardır:

Birincisi: Kalu belada herkesten ister istemez söz alınmıştır, bunu Mücâhid, İbn Abbâs’tan, A’meş de Mücâhid’ten rivayet etmiştir. Süddi de böyle demiştir.

İkincisi: Mü'min isteyerek secde eder, kâfir de istemese de gölgesi secde eder. Bu İbn Abbâs’tan rivayet edilmiştir. Bunu İbn Ebi Necih ile Leys, Mücâhid’ten rivayet etmişlerdir.

Üçüncüsü: Hepsi O’nun Halik olduğunu ikrar ettiler, bazıları şirk koşsalar da. Bunu ikrar etmeleri şirk koşmalarında aleyhlerine delildir. Bu Ebû’l - Âliyye’nin görüşüdür. Bunu Mansur, Mücâhid’ten rivayet etmiştir.

Dördüncüsü: Mü’min isteyerek Müslüman oldu, kâfir de kılıç korkusu ile Müslüman oldu, bu da Hasen Basri’nin görüşüdür.

Beşincisi: Mü’min isteyerek itâat etti, kâfir de Allah'ın azabını gördüğü zaman Müslüman oldu, o vakitte ona fayda vermedi. Bu da Katâde’nin görüşüdür.

Altıncısı: Hepsinin Müslüman olması, cibilliyetlerindeki geçerli emirden dolayrdır, hiç kimse cibilliyetindeki şeyden kaçamaz ve onu değiştiremez. Bu Zeccâc'ın görüşüdür. Şa’bî’nin, hepsi Ona boyun eğdiler, sözünün manası da budur.