95

Mü’minlerden mazereti olmadığı halde savaşa katılmayanlarla Allah yolunda malları ve canları ile cihad edenler bir değildir. Allah mallarıyla canlarıyla cihad edenleri savaşa katılmayanlardan bir derece üstün kılmıştır. Gerçi her ikisine de güzellik va’detmiştir. Allah cihada katılanlara savaşa katılmayanlara karşı büyük bir mükafat vermiştir.

"Savaşa katıl anlarla katılmayanlar bir değildir": Ebû Süleyman Dımeşki şöyle demiştir: Bu âyet, bir savaş çıktığı zaman ona katılmamak için izin isteyen bir topluluk hakkında inmiştir. Zeyd b. Sabit şöyle demiştir: Ben Resûlüllah sallallahu aleyhi ve sellem’in yanında oturuyordum, birden kendini sükunet hali bürüdü, sonra geçti: Yaz, dedi: Savaşa katılmayan mü’minlerle Allah yolunda cihad edenler bir değildir. Bunun üzerine (a’ma) İbn Ümmi Mektum kalktı:

"Ya Resûlallah, cihada gücü yetmeyenler ne olacak?” dedi. Allah’a yemin ederim ki, daha sözünü bitirmemişti ki, aynı sükunet hali Resûlüllah’ı bürüdü, sonra da açıldı: Oku, dedi; ben de yazdığım âyeti okudum; Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem de: Mazereti olanlar hariç, kavlini okudu. Ben de onu ayete iliştirdim.

"Oturup kalanlar bir değildir": Yani savaştan kalanlar, mana: Cihad eden daha üstündür, demektir.

İbn Abbâs: Cihad ile Bedir savaşı kasdedilmiştir, demiştir.

Mukâtil de: Tebuk gazası, demiştir.

"Ğayrü üliddarari":

İbn Kesir, Ebû Amr ve Hamze, ranın zammı ile: "Gayru” okumuşlar; Nâfi, İbn Âmir, Kisâi, Halef ve Mufaddal da, nasbi ile: Gayra, okumuşlardır.

Ebû Ali şöyle yorumlamıştır: Kim rayı zammeli okursa, "ğayru"yu kaidun kelimesine sıfat yapar. Kim de mensûb okursa, onu kaidin’den istisna eder.

"Darar” (mazeret) kelimesi hakkında da iki görüş vardır:

Birincisi: O müzmin hastalık vb. sebebiyle acizliktir.

İbn Abbâs:

Onlar Hastalık ve ağrının kendilerini savaştan alıkoyduğu kimselerdir, demiştir. İbn Cerir ile

İbn Kuteybe de: Onlar kronik hastalardır, demişler.

Zeccâc da: Darar: Kör veya a’ma veya müzmin hasta gibi kimselerdir, demiştir.

İkincisi: O mazerettir, bunu da İbn Ebi Talha, İbn Abbâs’tan rivayet etmiştir.

"Allah mallarıyla canlarıyla cihad edenleri savaşa katılmayanlardan bir derece üstün kılmıştır":

Bu katılmayanlar hakkında da iki görüş vardır:

Birincisi: Onlar mazeret sebebiyle katılmayanlardır, bunu İbn Abbâs ile Mukâtil, demişlerdir.

İkincisi: Mazeretleri olmadığı halde katılmayanlardır, bunu da Ebû Süleyman Dımeşki, demiştir.

İbn Cerir de şöyle demiştir: Derece fazilet demektir. Güzellik ise bir grup müfessire göre cennettir.

"Allah cihada katılanları katılmayanlara üstün kılmıştır":

İbn Abbâs şöyle demiştir: Burada katılmayanlar, sıkıntısı olmadan katılmayanlardır.

Said b. Cübeyr de: Onlar mazereti olmayanlardır, demiştir.