97

Melekler nefislerine zulmedenlerin canlarını aldığı zaman onlara: "Sizler nerede idiniz?” dediler. Onlar da:

"Biz yeryüzünde acizlerden idik” dediler. Onlar (melekler):

"Allah’ın yeryüzü hicret edeceğiniz kadar geniş değil miydi?” dediler. İşte onların barınakları cehennemdir. Orası ne kötü bir yerdir!

"Melekler nefislerine zulmedenlerin canlarını aldığı zaman":

Âyetin

iniş sebebi için üç görüş vardır:

Birincisi: Mekke'de bazı insanlar İslâm'ı ikrar ettiler, Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem Bedir savaşma çıkınca Kureyş onlardan yanlarında çıkmadık bir kimse bırakmadılar. İşte İslâm’ı ikrar eden bu kimseler öldürüldü; âyet de bunun üzerine indi. Bunu İkrime, İbn Abbâs’tan rivayet etmiştir.

Katâde de şöyle demiştir: Bu âyet, İslâm’ı telaffuz eden birtakım insanlar hakkında indi. Bunlar Ebû Cehil’le beraber çıktılar; Bedir savaşında öldürüldüler. Geçersiz mazeret ileri sürdüler. Allah onlardan bu mazereti kabul etmedi.

İkincisi: Bir grup, Bedir savaşında münafıklık ettiler ve: Bunları (Müslümanları) dinleri aldattı, dediler ve müşriklerle beraber kaldılar, sonunda da öldürüldüler. İşte âyet bunun üzerine indi. Bunu Ebû Salih, İbn Abbâs’tan rivayet etmiştir.

Üçüncüsü: Bu Resûlüllah sallallahu aleyhi ve sellem’den geri kalıp da onunla beraber çıkmayanlar hakkında nazil oldu. Bunlardan kimi Peygamber’e katılmadan önce öldü, melekler yüzlerine ve arkalarına vurdular. Bunu el - Avfi, İbn Abbâs’tan rivayet etmiştir.

"Teveffi (vefat etmek)” hakkında da iki görüş vardır:

Birincisi: O, ölümle ruhları kabz etmektir. Bunu İbn Abbâs ile Mukâtil, demişlerdir.

İkincisi: Cehenneme sürmektir, bunu da Hasen, demiştir.

Mukâtil şöyle demiştir: Meleklerden maksat, yalnız ölüm meleğidir.

Başka bir yerde de: Ölüm meleği ile yardımcılarıdır, demiştir. Onlar da altı tanedir: Üçü mü'minlerin ruhlarını kabz ederler, üçü de kâfirlerin ruhlarını kabz ederler.

Zeccâc şöyle demiştir:

"Zalimiy enfüsihim": Hal olarak mensubtur.

Mana da: Nefislerine zulm ederken canlarını alır, demektir. Aslında zafimin idi, izafetten dolayı tahfif için nun düşürülmüştür.

Nefislerine zulümleri hakkında da kıssalarında geçtiği üzere dört görüş ihtimali vardır:

Birincisi: O, hicreti terk etmektir.

İkincisi: Küfre dönmeleridir.

Üçüncüsü: Yakînden sonra şüphe etmeleridir.

Dördüncüsü: Müşriklere yardım etmeleridir.

"Nerede idiniz!":

Zeccâc şöyle demiştir: Bu azarlama sorusudur, mana da: Sizler müşriklerinin arasında mı idiniz yoksa Müslümanların arasında mı idiniz, demektir?

"Bizler yeryüzünde zayıflar (ezilenler) idik, dediler":

Mukâtil şöyle tefsir etmiştir: Biz Mekke toprağında ezilmiş idik, imanı dilimize almamız mümkün değildi. Melekler de:

"Allah’ın yeryüzü geniş değil miydi?” dediler: Yani Medine.

"Oraya hicret etseydiniz": Burada fi edatı ilâ manasına kullanılmıştır. Meleklerin bu sözü, onların hicrete güçlerinin yettiğini gösterir.