19

Eğer fetih / hüküm istiyorsanız, işte size fetih gelmiştir. Eğer vazgeçerseniz, bu sizin için daha hayırlıdır. Eğer siz dönerseniz biz de döneriz. Kalabalığınız, çok olsa da size hiçbir fayda vermez. Şüphesiz Allah, mü’minlerle beraberdir.

"Eğer fetih istiyorsanız":

İniş sebebinde beş görüş vardır:

Birincisi: Resûlüllah sallallahu aleyhi ve sellem’in ashabı Allah’tan yardım ve fetih istediler. Bunun üzerine bu âyet indi. Bu mana, Übey b. Ka’b ve Atâ’ el - Horasani’den rivayet edilmiştir.

İkincisi: Ebû Cehil şöyle dedi: Allah’ım, hangimiz senin yanında daha sevgili ve ondan daha çok razı isen bugün ona yardım et, dedi. Bunun üzerine bu âyet indi. Bunu da Ebû Salih, İbn Abbâs’tan rivayet etmiştir.

Üçüncüsü: Müşrikler Bedir’e çıkmadan önce Ka’be'nin örtüsüne sarılıp: Allah’ım, iki ordudan en üstününe ve iki bölükten en kıymet verdiğine yardım et, dediler. Bunun üzerine bu âyet indi. Bunu da Süddi, demiştir.

Dördüncüsü: Müşrikler: Allah’ımız, biz Muhammed’in getirdiği şeyleri tanımıyoruz, sen bizimle onun arasında hak ile hüküm ver, dediler; bunun üzerine bu âyet indi. Bunu da İkrime, demiştir.

Beşincisi: Onlar Mekke’de:

"Allah’ım, eğer bu, senin katından hak ise, başımıza gökten taş yağdır...” (Enfal: 32) dediler; Bedir savaşında da cezalarını çektiler. Bunu da İbn Zeyd, demiştir. Bu görüşlerden:

"Eğer fetih isterseniz” kavlinden iki düşünce çıktı:

Birincisi: Onlar (fetih isteyenler) mü’minlerdir.

İkincisi: Müşriklerdir ki, en meşhuru da budur.

Fetih istemede de iki görüş vardır:

Birincisi: O, yardım istemedir, bunu da İbn Abbâs, Zeccâc ve diğerleri, demişlerdir. Eğer: Onlar Müslümanlardır, dersek, mana şöyle olur: Eğer yardım istiyorsanız, size yardım meleklerle gelmiştir.

Eğer: Onlar müşriklerdir, dersek, iki manaya ihtimali vardır:

Birincisi: Eğer yardım istiyorsanız, aleyhinize yardım gelmiştir.

İkincisi: Eğer iki gruptan Allah’ın en çok sevdiğine yardım istiyorsanız, iki gruptan en sevdiğine yardım gelmiştir.

İkincisi: Fetih istemek, hüküm istemektir,

Mana şöyledir: Eğer sizinle Müslümanlar arasında hüküm istiyorsanız, size hüküm gelmiştir. İkrime, Mücâhid ve Katâde bu manaya kail olmuşlardır.

"Eğer vazgeçerseniz o da sizin için daha hayırlıdır": Bu da cumhûra göre müşriklere hitaptır.

Manasında da iki görüş vardır:

Birincisi: Eğer Muhammed sallallahu aleyhi ve sellem ile savaşmaktan ve inançsızlıktan vazgeçerseniz, demektir. Bunu da Ebû Salih, İbn Abbâs’tan rivayet etmiştir.

İkincisi: Eğer hüküm istemekten vazgeçerseniz bu, sizin için daha hayırlıdır. Çünkü o, onların aleyhine idi, lehlerine değildi. Bunu da Maverdi zikretmiştir.

"Eğer siz dönerseniz biz de döneriz":

Bunda da iki görüş vardır:

Birincisi: Eğer siz savaşa dönerseniz, biz de sizi mağlup etmeye döneriz. Bunu da Ebû Salih, İbn Abbâs’tan nakletmiştir.

İkincisi: Eğer siz fetih istemeye dönerseniz, biz de Muhammed sallallahu aleyhi ve sellem’e fetih vermeye döneriz. Bunu da Süddi, demiştir.

"Kalabalığınız size fayda vermez": Ne kadar çok olsa da, demektir.

"Ve enneallahe maal mü’minin” (şüphesiz Allah mü’minlerle beraberdir): Yardım ve destek ile.

İbn Kesir, Ebû Amr, Hamze ve Ebû Bekir de Âsım’dan rivayet ederek hemzenin kesri ile: "Ve innallahe” okumuşlardır.

Nâfi, İbn Âmir ve Hafs da Âsım'dan rivayet ederek, hemzenin fethi ile: "Ve enne” okumuşlardır. Kim kesre ile: "inne” okursa, yeni cümle başı yapmış olur.

Ferrâ’ şöyle demiştir: Bu, bana göre meftuh

"enne” okumaktan daha güzeldir. Kim de fetha ile (enne) okursa, veliennallahe maal mü’minin (çünkü Allah mü’minlerle beraberdir) demek istemiş olur.