13

O zaman onlardan bir grup:

"Ey Medine halkı, sizin için durmak yok, geri dönün!” demişti. Onlardan bir bölük de Peygamberden: "Gerçekten evlerimiz açıktır” diyerek izin istiyordu. Hâlbuki onlar açık değildi. Onlar sadece kaçmak istiyorlardı.

"Onlardan bir grup dedi": Yani münafıklardan bir grup,

onlardan bunu diyenler hakkında da iki görüş vardır.

Birincisi: Abdullah b. Ubey ile arkadaşlarıdır, bunu da Süddi demiştir,

İkincisi: Münafıklardan Salim oğullarıdır, bunu da Mukâtil, demiştir.

"Ey Yesrib halkı":

Ebû Ubeyde şöyle demiştir: Yesrib bir yerin adıdır, Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem’in Medine'si onun bir kenarındadır.

"tamekaıne lokum": Hafs, Âsım rivâyetinde mimin zammesiyle "lamukame” okumuştur.

Zeccâc da şöyle demiştir: Kim mimi zammeli okursa, mana: Sizin için ikamet yoktur, olur. Kim de fetha ile okursa, mana: Sizin için ikamet edecek yer yoktur, olur. Onlar da mü’minleri Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem’e katılmaktan engelleyen kimselerdir.

"Geri dönün": Yani Medine’ye dönün, demektir. Çünkü Resûlüllah sallallahu aleyhi ve sellem Müslümanları götürüp Sel’ dağı eteğinde kamp kurmuştu, hendek de onlarla düşmanların arasında îdi. Münafıklar insanlara: Sizin için burada durmak yoktur, çünkü düşman çoktur, demişlerdi.

Bu, cumhûrun görüşüdür. Maverdi de başka iki görüş nakletmiştir:

Birincisi: Sizin için Muhammed'in dininde durmak yoktur; müşrik Arapların dinine dönün, bunu da Hasen, demiştir.

İkincisi: Sizin için savaşta durmak yoktur, aman istemeye dönün, bunu da Kelbî, demiştir.

"Onlardan bir bölük Peygamberden izin istiyordu":

Bunda da iki görüş vardır:

Birincisi: Onlar Harise oğullarıdır, bunu da İbn Abbâs, demiştir.

Mücâhid de: Harise b. el - Haris b. el Hazrec oğulları, demiştir.

Süddi de: Sadece Hanse oğullarından iki adam izin islediler, demiştir.

İkincisi: Harise oğulları ile Seleme b. Ciişem oğullarıdır, bunu da Mukâtil, demiştir.

"Gerçekten evlerimiz açıktır (İnne buyulena avretim)": İbn Kuteybe, evlerimiz boştur, demiştir. Avretin aslı: Perdesi ve mahfazası olmayandır. Sanki erkekler evlerin örtüsü ve mahfazasıdır. Onlar gittiği zaman evler açık kalır. Araplar: A’vere menzili derler ki: Evin perdesi gitmek veya duvan çökmektir. A’verel farisii de: Atlının kılıç vurmak veya mızrak saplamak için bir yeri açılmaktır. Allahü teâlâ:

"Hâlbuki onlar açık değildi” diyor; çünkü onları Allah koruyordu, fakat onlar kaçmak istiyorlardı. Hasen ile

Mücâhid şöyle demişlerdir: Evlerimiz perişandır, hırsızlardan korkuyoruz, katade de şöyle demiştir: Evlerimiz düşman larafındadır, ailelerimizden emin değiliz, Allah onları yalanladı ve maksatlarının firar etmek olduğunu bildirdi.