19

Üzerine azap sözü hak olan kimseyi mi, ateşteki kimseyi mi kurtaracaksın?

"Üzerine azap sözü hak olan kimseyi mi?":

İbn Abbâs: Allah’ın ilm-i ezelisinde cehennemlik olduğu geçen, demiştir.

Eğer:

"Bu âyetle nasıl iki soru cevapsız olarak toplandı?” denilirse.

Şöyle denilmiştir:

Ferrâ’: Bundan bir soru murat edilmiştir, demiştir. Birinci soru lâm yerine düşmeyince, İkincisi yerine konulmuştur: bu durumda mana şöyle olur: Eleente lünkızü men finnari men hakkat aleyhi kelimetül azap (sen cehennemdekini mi, üzerine azap sözü hak olanı mı kurtaracaksın)? Şu âyet de öyledir:

"Eyeidüküm enneküm iza mittüm ve künlüm türaben ve izamen enneküm muhracun” (Mü’minun: 35). Enneküm lâfzını iki kere tekrar etti,

Mana da şöyledir: Öldüğünüz zaman kabirlerden çıkarılacağınızı mı size va’dediyor? Şu âyet de öyledir:

"Latahse bennellezine yefrehune bima etev", sonra da şöyle dedi:

"Fela tahsebennehüm” (Al-i İmran: 188). Tahsebenne lâfzını iki kere tekrar etti,

Mana da şöyledir: Azaptan kurtulacaklarına sevinenleri zannetme...

Zeccâc da şöyle demiştir: Kelâmda mahzufun olması da câizdir, takdiri şöyledir: Efemen hakka aleyhi kelimetül azabi feyetehallesa minhü ev yencüve (üzerine azap hak olanın halas olup kurtulacağını mı zannediyorsun)?

Müfessirler şöyle demişlerdir: Sen onu kaderinden kurtanp da onu mü’min kılacağım mı zannediyorsun?

Mana da şöyledir: Buna gücün yetmez.

Atâ’ da şöyle demiştir: Bu âyetle Ebû Leheb ile ile Peygamber sallallahu aleyhi ve sellem’in aşiretinden imandan geri kalanları murat etmiştir.