7

Allah’ın kentler halkından Peygamberine ganimet olarak verdiği şeyler; Allah'a, Peygambere, akrabalara, yetimlere, yoksullara ve yolda kalanlara aittir; ta ki, (bu) içinizden zenginler arasında dolaşan bir şey olmasın. Peygamber size ne verdi ise, onu alın; sizi neden men etti ise, ona da son verin. Allah'tan korkun. Şüphesiz Allah azabı çetin olandır.

"Allah’ın kentler halkından Peygamberine ganimet olarak verdiği şeyler": Yani kent kâfirlerinden alınan mallar

"Allah’a aittir": Yani size istediğini emreder, demektir. "Peygamberine aittir” çünkü Allah ona helâl etmiştir. Biz de

"akrabaları ve yetimleri” Enfal: 11'de zikretmiş; orada fey’ ile ganimet arasındaki farkı da belirtmiştik.

Âlimler bu âyetin hükmünde ihtilaf etmişlerdir; bazıları burada fey’den maksat, Müslümanların kâfirlerden savaşta aldıkları mal olduğunu söylemişlerdir. Bunun İslâm’ın başlangıcında Allahü teâlâ’nın burada isimlerini saydığı sınıflara ait olduğunu bildirmiş; galiplere ve at koşturanlara olmadığını zikretmiştir. Sonra bu hüküm

"bilin ki, ganimet olarak elde ettiğiniz şey” (Enfal: 41) âyetiyle neshedildi. Bu da Katâde ile Yezid b. Ruman’ın görüşleridir. Bazıları da şuna kail olmuşlardır ki, fey’: Müşriklerden at ve deve koşturmadan alınan mallardır; meselâ barış, cizye, öşür ve İslâm yurdunda mirasçısı olmayarak ölenin malı gibi. Bunlar Resûlüllah sallallahu aleyhi ve sellem zamanında beşe bölünürdü; dördü Resûlüllah’ın idi ki, onu istediği gibi sarf ederdi. Kalan beşte bir de bu âyette zikredilenlere verilirdi.

Âlimler Resûlüllah sallallahu aleyhi ve sellem'in hissesinde ölümünden sonra nasıl yapılacağında Enfal: 41’de açıkladığımız şekilde ihtilaf etmişlerdir. Buna göre bu âyet fey’in hükmünü beyan etmiş, Enfal: 41 ’deki de ganimetin hükmünü beyan etmiş olur. Bu durumda da nesih söz konusu olmaz.

"Olmaması için": Yani fey’in olmaması için

"dolaşan bir şey (duvleten)": Duvle, halkın elinde dolaşan şeydir,

Mana da şöyledir: Onu zenginler kendi aralarında dolaştırıp da fakirleri saf dışı etmesinler.

Zeccâc da şöyle demiştir: Duvle, elde dolaşan şeye denir. Devlet ise, eylemdir, halden hale geçiştir. "Peygamber size ne verdi ise” ganimetten

"onu alın",

"sizi neden men etti ise” almaktan

"ona da son verin": Bu ganimet hakkında inmiş ise de emrettiği ve yasakladığı her şey için geçeri idir.