73

"Allah hakîkaten üçün, üçüncüsüdür" diyenler andolsun, kâfir olmuştur. Halbuki bir tek tanrıdan başka hiçbir tanrı yoktur. Eğer demekte oldukları bu sözden vazgeçmezlerse, içlerinden o kâfir olanlara, mutlaka elim bir azap dokunacaktır".

Cenâb-ı Hak "Allah hakikaten Üçün, üçüncüsüdür" diyenler andolsun kâfir olmuştur" buyurmuştur. Bu ifâde ile ilgili iki mesele vardır:

Birinci Mesele

Bu âyetteki (......) kelimesi izafetten dolayı meksûr kılınmıştır. Bu kelimeyi, mansûb okumak caiz değildir. Çünkü bu "üçünün biri" şeklindedir Ama sen bu "üçünün biri" şeklindedir. Ama sen dediğin zaman, sonu hem mansûb hem de meksûr okumak câizdir.Çünkü bunun mânası, O "Kendilerine katılmak sureti ile üçü dörde çıkaran" şeklindedir.

Teslis İnancı

Hristiyanların, "O, üçün üçüncüsüdür" sözü hakkında iki izah vardır:

1) Bu, bazı müfessirlerin görüşüdür. Bu görüşe göre, hristiyanlar bu sözleri ile, Allah, Meryem ve Hazret-i İsa'nın üç ayrı ilâh olduğunu kasdetmişlerdir. Bunu te'kid eden bir şey de, Cenâb-ı Allah'ın, Hazret-i İsa (aleyhisselâm)'ya "Ey Meryem oğlu İsa, insanlara "Allah'dan başka, beni ve anamı iki tanrı edininiz" diyen sen misin?" (Maide, 116)demesidir. Buna göre, "üçün üçüncüsü" ifâdesi, "üç ilâhın birisi" veya, "üç ilahtan birincisi" mânasındadır. Bunun mânasının böyle olduğunun delili ise, Allah'ın, onları reddederken, "Halbuki bir tek tanrıdan başka hiçbir tanrı yoktur" buyurmasıdır. Buna göre âyette bir hazif bulunmaktadır. Fakat bu ifâdede "ilahlar" kelimesi zikredilmemiştir. Çünkü bunun, onların inançlarından olduğu malumdur. Vahidî şöyle demiştir: "Allah'ın, üç ilahın üçüncüsü olduğu manasını kasdetmeksizin, "Allah üçün üçüncüsüdür" diyen kimse tekfir edilemez. Çünkü iki şeyin üçüncüsü, ilmi sebebi ile, Allah'tır. Nitekim Hak teâlâ, "Herhangibir üç kişiden bir fısıldaşma olsa, muhakkak o (Allah), bunların dördüncüsüdür. Bir beş kişiden bu vukua gelse, mutlaka o (Allah), bunların altıncısıdır" (Mücâdele. 7) buyurmuştur.

2) Kelâmcılar, hristiyanların şöyle dediklerini nakletmişlerdir: "Cevher tek, unsurları (uknumları) ise üçtür: Baba, oğul ve Ruhu'l-Kudüs... Bu üçü, tek bir ilahtır. Nitekim "güneş", hem "kurs"u (dâire), hem ışığı hem de ısıyı kapsamaktadır." Buna göre hristiyanlar, "Baba" kelimesi ile, Tanrının zâtını; "Oğul" ile, (......) kelimesini; "Ruh" ile de hayatını kastetmişler ve zat, kelime ve hayatın varlığını söyleyerek şöyle demişlerdir: "Hak teâlâ'nın sözü olan "kelime", suyun içki ve süte karışması gibi, Hazret-i İsa'nın bedenine karışmıştır." Yine onlar, "Baba"nın bir ilah, "Oğul"un bir ilah ve "Ruh"un bir ilah ve hepsinin birlikte tek bir ilah olduğunu iddia etmişlerdir.

Bil ki bu görüşün bâtıl olduğu, aklın bedaheti ile malumdur. Çünkü üç, bir olmaz; bir de üç olmaz. Yeryüzünde hristiyanların sözü kadar bâtıl ve bozuk başka bir söz görülmemiştir.

Sonra Allah "Halbuki bir tek tanrıdan başka hiçbir tanrı yoktur" buyurmuştur. Buradaki (...dan) harf-i cerri hakkında iki görüş vardır:

1) Bu, bir bağlaç olup, zâidctir. İfâdenin takdiri, "Ancak tek bir tanrı vardır" şeklindedir.

2) Bu kelime, istiğrak (kapsamlılık) ifâde eder. Âyetin takdiri, "Varlık âleminde, tanrılık hakîkati hususunda sadece tek bir ferd vardır" şeklindedir.

Sonra Cenâb-ı Hak, "Eğer demekte oldukları bu sözden vazgeçmezlerse, içlerinden o kâfir olanlara, mutlaka elim bir azap dokunacaktır" buyurmuştur.

Zeccâc şöyle der: "Bu ifâde, "Bu din üzere devam edenlere, elîm bir azap dokunacaktır" demektir. Çünkü onlardan pek çoğu hristiyanlıktan dönmüşler, tevbe etmişlerdir.

Hristiyanları Tevbeye Davet