8

"Sonra yaklaştı. Derken sarktı.".

Bu ayetle ilgili şöyle meşhur izahlar var:

1) Cebrail (aleyhisselâm), Hazret-i Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'e yaklaştı" yani, Cebrail (aleyhisselâm) ufukta iken kanadını açtıktan sonra, inmeyi alışkanlık haline getirdiği şekline döndü; Hazret-i Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'e yaklaştı" demektir. Bu izahımıza göre, (......) ile ilgili olarak, şu üç izah yapılabilir:

a) Bu ayette bir takdim-te'hir söz konusu olup, "sonra o, en yüce ufuktan sarktı, derken Hazret-i Peygamber'e yaklaştı" takdirindedir.

b) Bu iki fiil de aynı manayadır. Buna göre Cenâb-ı Hak sanki, (......) demiş.

c) "Denâ" Hazret-i Muhammed (sallallahü aleyhi ve sellem)'e yaklaşmayı istedi ve bulunduğu yerden harekete geçti, ayrıldı böylece, onun yanına indi, geldi" demektir.

2) "O, en yüksek ufukta idi"(Necm,7) ayetiyle ilgili olarak en son yaptığımız izaha göre bu, "Muhammed (sallallahü aleyhi ve sellem), mahlûkata-ümmetine yaklaştı, onlara yumuşak davrandı ve onlardan biri gibi oldu. yani, onlara yumuşak sözlerle, şefkatli davetlerle sarktı, yaklaştı ve mesela, "Ben de sizin gibi bir insanım. Ne var ki bana vahyolunuyor"(Fussilet, 6) dedi" demektir. Bu izaha göre ifadede, iki mükemmelliyet vardır. Buna göre Hak teâlâ sanki, "Bu, Cebrail'in Muhammed'e getirdiği bir vahiydir. Dolayısıyla Muhammed doğruldu, kemâle erdi, yükselişinden sonra, mahlûkata yaklaştı ve onlara geldi ve risâleti tebliğ etti" demiş olur.

3) Zayıf ve tutarsız bir izaha göre, ayet, "Allah yaklaştı ve sarktı" manasınadır. Bu, Cenâb-ı Hakk'ın bir yönde ve bir mekânda olduğunu söyleyenlere göredir. Meğer ki bu yaklaşma ile manevî bir yaklaşma kastedilmiş olsun (bu takdirde bu izah geçerli olur). Bu izaha göre, bu ayette, Hazret-i Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'in, Cenâb-ı Hakk'dan naklettiği şu hadis-i kudsinin manası yatmaktadır: "Kim bana bir karış yaklaşırsa, ona bir arşın yaklaşırım. Kim bana bir arşın yaklaşırsa, ben ona bir kulaç yaklaşırım. Kim bana yürüyerek gelirse, ben ona koşarak giderim. Buhari, tevhit, 15; Ibn Mace, edeb, 58 (2/1255)." Bu hadis, mecazî bir manaya (yaklaşmaya) işarettir. Burada, Hazret-i Peygamber (sallallahü aleyhi ve sellem)'in, maddî mekân bakımından değil de, aklî (manevî) mertebeler bakımından, doğrulup yükseldiği beyan edilince, Allahü teâlâ kendisinin "Kim bana bir arşın yaklaşırsa, ben ona bir kaç kulaç yaklaşırım" hadis-i kudsisindeki manayı gerçekleştirmek için, ona yaklaştığını belirtti.

Kabe Kavseyni