6

"Delilik hanginizde imiş?".

Bu ifadeyle ilgili olarak şu izahlar yapılır:

a) Ahfeş, Ebû Ubeyde ve İbn Kuteybeye göre, ayetin başındaki bâ harf-i cerri zaid olup, takdiri, şeklinde olur. "Meftun", delirmek suretiyle belaya uğramış olan demektir. Bu tıpkı, (Müminun, 20) ifâdesinin, takdirinde oluşu gibidir. Ebû Ubeyde de şöyle bir mısra nakletmiştir:

"Kılıçla vururuz ve rahatlığı ümid ederiz." Ferrâ, Ebû Ubeyde'nin bu istişhadını tenkid ederek şöyle der: "Sahih manayı "bâ" harfini atmaksızın açıklamak mümkün olduğu zaman, bunu kullanmak evla olur. Fakat o şiirin manası, "içinde bulunduğunuz şeylerin (belaların) kalkmasını, "fereç" ile umarız" şeklinde, yahut da, "Yardımı, fereç ile umarız" şeklindedir.

b) Ferrâ ve Müberred'in tercihine göre, uradaki "meftun" ism-i mef'ûl'u, "lütûn" (masdarı) manasınadır. Futun, delirmek demektir. Çünkü masdarlar, bazan ism-i mef'ûl sığasında gelebilirler. Nitekim mesela, "akd" ve "yüsr" manasında, "ma'kûd - meysûr" kelimeleri kullanılmıştır. Çünkü Arapça'da "kesin bir görüşü yoktur" manasında, denilir. Bu, Hasan el-Basrî ve Dahhak'ın ve Atıyye'nın rivayetine göre İbn Abbas'ın görüşüdür.

c) Buradaki "bâ", "fî" harf-i cerri manasınadır. Buna göre ayetin manası, "Sen ve onlardan, hanginizde yani İslâm gurubunda mı, yoksa kâfirler gurubunda mı delilik olduğunu göreceksiniz" şeklindedir.

d) "Meftun" (fitneye uğramış olan), şeytandır. Çünkü şeytanın, dini hususunda "meftun" olduğunda şüphe yoktur. Binâenaleyh o kâfirler, "O mecnundur" derken, sanki, "Onda şeytan vardır" demiş olurlar. İşte bu yüzden Hak teâlâ, "onlar gelecekte, çarpmasından ötürü deliliğin ve akıl karışmasının meydana geldiği şeytanın kimde olduğunu bilecekler" demek istemişlerdir.