14

"Muhakkak ki iyi temizlenen kimse umduğuna erişmiştir"

Ayeti hakkında şu iki izah yapılabilir:

1) Allahü teâlâ, Kendisinin delilleri hususunda, tefekkür ve teemmülden yüz çevirenlerle ilgili olarak vaid ve tehdidine yer verince, bunun peşinden de, şirk pisliklerinden temizlenenler ve arınanlar için söz konusu olan va'dini getirmiştir.

2) Zeccâc'ın görüşüne göre “tezekkâ” kelimesinin manası, "takvasını artıranlar" şeklindedir. Çünkü “Ez-zaki” kelimesinin anlamı, "artıran, çoğaltan" demektir. Bu mana, "Namazlarında huşu sahibi olan mü'minler... felaha..." (Mü'minûn 23/,1-2) ayetleri ile de desteklenir. Çünkü Cenâb-ı Hak, "felah"ın işte bu hasletleri birlikte bulunduran kimseler için olacağını söylemiştir. Bakara Sûresinin başındaki “Ulaike humu'l-muflihun” (Bakara, 2/5) ifadesi de bunu göstermektedir. Birinci mana da, şu iki hususla kuvvet kazanır:

1) Allahü teâlâ, ayette, neden arınılması gerektiğini belirtmeyince, biz, kastedilenin, ayetten önce bahsi geçen şeyden temizlenme olduğunu anlamış oluyoruz. Ki, bahsi geçen şey de küfürdür. Böylece biz, burada kastedilen mananın, "Bu ayetten önce bahsi geçen o küfürden arınanlar, muhakkak ki felah buldular" şeklinde olduğunu anlamış bulunuyoruz.

2) Mutlak isim, kemaline sarf edilir. Tezkiye çeşitlerinin en mükemmeli ise, kalbi, küfür zulmetlerinden tezkiyedir. Binâenaleyh, bu mutlak ifadeyi, işte bu manaya hamletmek gerekir. Bu tevil ve tefsir, İbn Abbas'tan rivayet edilen, “tezekkâ” nın manası, "Lâ ilahe illallah..." kelime-i tevhididir..." şeklindeki rivayet ile de kuvvet kazanır.

Namazın Gerçekleştirdiği Şey