10

"Biz ona iki göz, bir dil, iki dudak vermedik mi? Biz ona iki de yol gösterdik".

Sayılan bu organların ilginç yönleri, anatomi kitablarında ele alınmıştır. Dilciler, "necd"in, yüksekteki yol" manasına geldiğini söylemişlerdir. Buna göre, deliller öylesine net ve açık ki, tıpkı gözler için yüksek yerdeki bir yol nasıl açık-seçik ise, bu deliller, de akıl için öylesine açık-seçik olması sebebiyle, yüksek yol gibi kabul edilmiştir. İşte bu manayı, hemen hemen bütün müfessirler benimsemiştir. Böylece ayetteki "necdeyn" ile, hayır ve şer yolları kastedilmiştir. Ebû Hureyre (radıyallahü anh)'nin de, "Bu iki necd (yol), hayır yolu ile şer yoludur. Şer yolu, size hayır yolundan daha sevimli ve güzel gelmesin" dediği rivayet edilmiştir. Bu manaya göre ayet, tıpkı, İnsan Sûresi'ndeki, "Biz onu iki yola sevkettik, ister şakir olur, ister nankör" (İnsan, 76/2) ayeti gibi olmuş olur. Hasan el-Basrî de şöyle der: "Bu kafir insan, "Ben şu kadar mal harcadım. Kim beni bundan dolayı hesaba çekebilir?" deyince, bunun üzerine, "Sana bu uzuvları vermeye kadir olan, seni hesaba çekmeye de kadirdir" denilmiştir.

İbn Abbas (radıyallahü anh) ve Sa'îd b. el-Müseyyeb'den, "necdeyn" ile, kadındaki iki memenin kastedildiğini söyledikleri rivayet edilmiştir. Bunu söyleyenler, iki memenin, çocuğun hayatı ve beslenmesi için, iki yol ve iki vasıta gibi olduğunu demek istemişlerdir. Çünkü Allahü teâlâ, yeni doğan çocuğu, sevk-i tabii ile buraya sevketmiş, böylece çocuk o memeyi tutmuştur. Kaffâl, "Esas te'vil ve tefsir birincisidir" der, sonra da bunun delilini getirerek şu izahda bulunur. "Değersiz sudan (meniden), düşünen bir kalb, söyleyen bir dil yaratmaya kadir olan, yarattığı şeyleri yok etmeye de kadir; mahlukatının gizlediklerini bilendir. Binâenaleyh deliller böylesine netken, buna iltifat etmeyenin ne mazereti olabilir. Allah'ın nimetleri böylesine çok iken, Allah'ı inkar edenin, ne delili ve mazereti olabilir. Allah'a ve O'nun dinine galip gelme uğrunda, o malı ona veren ve ondan istifade imkanını da ona veren Allah iken, malını harcayanın ne gerekçesi olabilir."

Mal Harcamanın Matlub Olduğu Yerler

Hak Sübhânehû ve Teâlâ daha sonra, mal harcama işinin yerinde ve mubah olduğu faziletli şeylerin neler olduğunu kullarına göstermiş ve bu kafirin malını harcayaşının, fasit ve faydasız bir harcayış olduğunu bildirerek şöyle buyurmuştur: